“ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਬੁੱਕਲ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਕਿੰਨੀ ਹੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ...”
(30 ਦਸੰਬਰ 2023)
ਇਸਸਮੇਂ ਪਾਠਕ: 420.
ਜੇਕਰ ਨਸ਼ਈ ਨੂੰ ਖਲਨਾਇਕ ਦੀ ਥਾਂ ਪੀੜਤ ਸਮਝਕੇ ਦੁਆ ਅਤੇ ਦਵਾਈ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਸਹੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਰਥਿਕ ਨਤੀਜੇ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਗੇ। ਇਲਾਜ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਜਦੋਂ ਨਸ਼ਈ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਚੰਗੇ-ਮਾੜੇ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਢੀਠਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਸਵੈਮਾਨ ਜਾਗ ਪਵੇ, ਮਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦਾ ਚਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਕਿਸੇ ਉਚੇਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਤਿੜਕੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਹ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਜਾਗ ਪਵੇ ਤਾਂ ਕੁਰਾਹੇ ਪਏ ਨਸ਼ਈ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ੁਭ ਸ਼ਗਨ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੂਹੇ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਬਿਖੇਰਦਾ ਸਗੋਂ ਬੇਵੱਸ ਮਾਪਿਆਂ, ਕੁਰਲਾਉਂਦੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਮਾਸੂਮ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗੁੰਮ ਹੋਈ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਵੀ ਮੋੜ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇੰਜ ਹੀ ਇੱਕ ਅਫਸਰ ਪਿਤਾ ਨੇ ਖੂਨ ਦੇ ਅੱਥਰੂ ਕੇਰਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਇਕਲੌਤੇ ਨਸ਼ਈ ਪੁੱਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ, “ਪੁੱਤ ਦੀਆਂ ਘਟੀਆ ਹਰਕਤਾਂ ਕਾਰਨ ਹਾਲਾਤ ਕੱਖੋਂ ਹੌਲੇ ਅਤੇ ਪਾਣੀਓਂ ਪਤਲੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਉਹਦੀ ਪਤਨੀ ਉਹਦੀਆਂ ਘਟੀਆ ਹਰਕਤਾਂ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ ਪੇਕੀਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਵਾਪਸ ਨਾ ਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਪੰਜ-ਛੇ ਵਾਰ ਮੈਨੂੰ ਇਹਦੇ ਕਾਰਨ ਥਾਣੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੀ ਵੇਖਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਸਿਵਿਆਂ ਦੇ ਰਾਹ ਪਏ ਮੇਰੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਜੇ ਠੀਕ ਰਾਹ ’ਤੇ ਲੈ ਆਵੋਂ, ਪਲੀਜ਼ … …।” ਵਹਿੰਦੇ ਅੱਥਰੂਆਂ ਕਾਰਨ ਉਹ ਗੱਲ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ।
ਲੜਕੇ ਨਾਲ ਕੌਂਸਲਿੰਗ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਕਿ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸੀ ਪਰ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਆਂ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਰਲਕੇ ਚਿੱਟੇ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਧਸਕੇ ਥਿੜਕ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੜਕੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਅਫਸਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹਉਮੈਂ ਜ਼ਰੂਰ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਚ ਸੀ। ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਜਿਸ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਲਵ ਮੈਰਿਜ ਕਰਵਾਈ, ਉਸਨੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਰਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਹਰ ਸੰਭਵ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਪਰਨਾਲਾ ਉੱਥੇ ਦਾ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਊ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਤਾਂ ਕਰ ਲਿਆ ਪਰ ਠੀਕ ਰਾਹ ’ਤੇ ਲਿਆਉਣਾ ਸਮੁੱਚੇ ਸਟਾਫ ਲਈ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਚੈਲਿੰਜ ਸੀ। ਪੰਜ ਸੱਤ ਦਿਨ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਪੈਰਾਂ ’ਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾ ਪੈਣ ਦਿੱਤਾ। ਕਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਹ ਅਣਸੁਣਿਆ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਹੋਰ ਦਾਖ਼ਲ ਨਸ਼ਈ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਉਸਨੇ ਝਗੜਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਸਮਝਾ ਬੁਝਾ ਕੇ ਉਹਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਰਹੇ।
ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਕੌਂਸਲਿੰਗ ਮੈਂ ਆਪ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਸੇਵਿਕਾ ਨਿਰੰਜਨ ਕੌਰ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਹਦੀ ਹਉਮੈਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾਇਕ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਜਦੋਂ ਉਹਦੇ ਚਿਹਰੇ ’ਤੇ ਤੈਰਦੀ ਜਿਹੀ ਨਜ਼ਰ ਸੁੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਇੰਜ ਲਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਉਹਦੇ ਉੱਤੇ ਅਸਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਜਦੋਂ ਨਸ਼ਾ ਮੁਕਤ ਹੋ ਰਹੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਹੇ ਗਏ, “ਯਾਦ ਰੱਖੋ, ਭਾਫਾਂ ਛੱਡਦੇ ਚੌਲਾਂ ਲਾਗੇ ਕੋਈ ਮੱਖੀ ਮੱਛਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਮੱਖੀ ਮੱਛਰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਮੰਡਰਾਉਂਦੇ ਨੇ ਜਦੋਂ ਚੌਲ ਬੇਹੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਭਾਫ਼ਾਂ ਛੱਡਦੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਬੁਰਾਈ ਲਾਗੇ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ। ਬੁਰਾਈ ਤਾਂ ਆਉਂਦੀ ਹੀ ਉਦੋਂ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਸਾਡੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇ।”
ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਦਿਆਂ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਹੀ ਦਾਖ਼ਲ ਨਸ਼ਈ ਮਰੀਜ਼ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਏ। ਗੱਲ ਨੂੰ ਅਗਾਂਹ ਤੋਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਹਲੂਣਦਿਆਂ ਮੈਂ ਕਿਹਾ, “ਆਪਣੇ ਦਿਲ ’ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਸੋਚੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ, ਭੈਣ ਭਰਾ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੁਹਾਡੀ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਲਈ ਦੁਆਵਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹੋਂ? ਅੱਥਰੂ, ਹਉਕੇ, ਝੋਰੇ ਅਤੇ ਘੋਰ ਉਦਾਸੀ। ਜੇ ਸੱਚੇ ਦਿਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹੋਂ ਤਾਂ ਪ੍ਰਣ ਕਰੋ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਦੁਖਾਉਂਗੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰੋਂਗੇ। ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੋਂ ਤਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਰਨਿਆਂ ਵਰਗੇ ਮਾਹੌਲ ਦੀ ਥਾਂ ਹਾਸਿਆਂ ਦੀ ਛਹਿਬਰ ਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋਂ … …।”
ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਦੇ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਵਹਿੰਦੇ ਅੱਥਰੂ ਅਤੇ ਹਟਕੋਰਿਆਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਕਾਰਨ ਗੱਲ ਅਧੂਰੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਰੋਂਦਿਆਂ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਵੱਸ ਪੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਦੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਧੋਲਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਤਾਈ ਸਾਲ ਅਜਾਈਂ ਗੁਆ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਡਾਢੇ ਹੀ ਤਰਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ਸਰ, ਮੇਰੇ ’ਤੇ ਹੁਣ ਹੱਥ ਰੱਖੋ।” ਉਸਦੇ ਨੈਣਾਂ ਦੇ ਕੋਇਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਹਿ ਰਹੇ ਅੱਥਰੂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਪਛਤਾਵੇ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਹੌਸਲਾ ਦੇ ਕੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੇਲੇ ਉਹਦੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੋਛਾ ਢੰਗ, ਚਿਹਰੇ ’ਤੇ ਸ਼ਰਾਰਤ ਅਤੇ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਲੋਪ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਦੀ ਥਾਂ ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਸੰਜਮੀ ਜਿਹਾ ਨੌਜਵਾਨ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਜਿੱਥੇ ਸਟਾਫ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਕਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਉਹ ਲਾ ਪਰਵਾਹੀ ਨਾਲ ਅੱਖੋਂ ਓਹਲੇ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਹੁਣ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਹੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਮੰਨ ਕੇ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਬਰ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਊ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵੰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਸਿਮਰਨ, ਸਾਹਿਤ ਅਧਿਐਨ, ਯੋਗਾ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਾਫ ਸਫਾਈ ਜਿਹੀਆਂ ਉਸਾਰੂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਝਾੜੂ ਲੈ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਘੰਟਾ ਵਰਾਂਡੇ ਅਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਕੰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਹ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਾਠ ਵੀ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਫਿਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹਨੇ ਦਫਤਰ ਆ ਕੇ ਕਾਪੀ, ਪੈੱਨ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਉਹਦੀ ਮੰਗ ਤੁਰੰਤ ਪੂਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਹੁਣ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਭੀਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਅਗਰਬੱਤੀ ਦੀ ਸੁਗੰਧ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਸੀ। ਵੀਹ ਕੁ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਤਣਾਉ ਰਹਿਤ ਚਿਹਰੇ ’ਤੇ ਕੁਝ ਕਰ ਸਕਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਡਲਕਾਂ ਮਾਰਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਦੋ ਕਾਪੀਆਂ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਵਧਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਸਰ, ਪਲੀਜ਼ ਮੇਰਾ ਇਹ ਕੰਮ ਵੇਖਿਉ, ਮੈਂ ਸ਼੍ਰੀ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਤਰਜਮਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।”
ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਮੈਂ ਉਹਦਾ ਕੀਤਾ ਸ਼੍ਰੀ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਿਉਂ ਤਿਉਂ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ ਆਪ ਉਛਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਹੀ ਸੀ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਗੀ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਨਲਾਇਕ ਪੁੱਤ, ਪਤਨੀ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮ ਪਤੀ, ਇੱਕ ਗੈਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਅਤੇ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਹਾਰਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਿਆ, ਸਗੋਂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਇਲਾਹੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਹੋਰਾਂ ਲਈ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗੁਰਵਿੰਦਰ ’ਤੇ ਡਾਢਾ ਹੀ ਮੋਹ ਆਇਆ। ਉਹਦੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮੈਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵਿਦਵਾਨ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਕਾਰਜ ਦੀ ਰੱਜ ਕੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਉਸਦੇ ਇਸ ਨੇਕ ਅਤੇ ਉਸਾਰੂ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬੀ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ ਉਹ ਪੁਸਤਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮਾਧਿਅਮ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਫ਼ਤ ਵੰਡੀ ਗਈ ਤਾਂ ਜੋ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਜਾਣੂ ਹੋ ਸਕੇ।
ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੀ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਛੁੱਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਪਤਨੀ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਘੋਰ ਉਦਾਸੀ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ ਵਿੱਚ ਘਿਰ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਧਸ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਿਕਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਉੱਤੇ ਡਟਕੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨਿਰੰਜਨ ਕੌਰ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਉਸਦੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਮਿਲੇ। ਲੜਕੀ ਖੂਨ ਦੇ ਅੱਥਰੂ ਕੇਰਦਿਆਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ, “ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਨਸ਼ਈ ਹੋ ਕੇ ਬਹੁਤ ਤਸੀਹੇ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ। ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਮੰਜੇ ਦੇ ਪਾਵੇ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਕੇ ਆਪ ਮੰਜੇ ’ਤੇ ਬਹਿ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮੇਰੀਆਂ ਜਦੋਂ ਚੀਕਾਂ ਨਿਕਦੀਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਵਹਿਸ਼ੀ ਹਾਸਾ ਹੱਸਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਹੁਣ ਉਸ ਜ਼ਾਲਮ ਕੋਲ ਮੁੜਕੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ।”
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਮਝਾਉਣ ਤੇ ਲੜਕੀ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਰਜ਼ਾਮੰਦ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਧਰ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਉਪਰੰਤ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਚਲੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਕੁਝ ਦਿਨ ਹੋਰ ਰੱਖਣ ਉਪਰੰਤ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਛੁੱਟੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਜਾਂਦਿਆਂ ਹੀ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਗਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਜੁਟ ਗਿਆ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਡੇਢ ਘੰਟਾ ਗੁਰੂ ਘਰ ਜਾਕੇ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਜੋੜੇ ਝਾੜਨ ਅਤੇ ਬੂਟ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਜੋੜੇ ਸਾਫ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਵੀ ਵੇਖਿਆ। ਫਿਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਟੈਲੀਫੋਨ ਆਇਆ, “ਅੰਕਲ ਜੀ, ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿਉ, ਹੁਣ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ।”
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਲੜਕੀ ਦਾ ਪਿਤਾ ਆਪ ਆ ਕੇ ਮਿਲਿਆ। ਉਹਦੇ ਚਿਹਰੇ ’ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਡੁੱਲ੍ਹ ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ਧੀ ਨੂੰ ਪੇਕੇ ਘਰ ਬਿਠਾਕੇ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੀ ਚਿੰਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਲੜਕਾ ਹੁਣ ਸਹੀ ਰਾਹ ’ਤੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਉਹਦੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਅਸੂਲੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਛੱਡ ਕੇ ਵੀ ਮੈਂ ਆਵਾਂਗਾ।”
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਛੱਡਣ ਗਏ ਤਾਂ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਤੇਲ ਚੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁੜਮਾਂ ਦੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਤਕਰਾਰਬਾਜ਼ੀ ਕਾਰਨ ਬੋਲਬਾਣੀ ਵੀ ਬੰਦ ਸੀ। ਪਰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਹ ਧਾਅ ਕੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਬੁੱਕਲ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਕਿੰਨੀ ਹੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਗੱਚ ਭਰ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਧੀਏ, ਹੁਣ ਛੱਡ ਕੇ ਨਾ ਜਾਈਂ … … ।” ਉਹਦੇ ਨੈਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿੰਮਦੇ ਅੱਥਰੂਆ ਨੇ ਗੱਲ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤੀ। ਫਿਰ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਅੱਗੇ ਆਇਆ। ਆਪਣੇ ਸੱਸ ਸਹੁਰੇ ਦੇ ਪੈਰੀਂ ਹੱਥ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜਕੇ ਡਾਢੇ ਹੀ ਮੋਹ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ਮੈਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰੀਂ। ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਤੈਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵਾਂਗਾ।”
ਮੈਂ ਅਤੇ ਨਿਰੰਜਨ ਕੌਰ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਖੜੋਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਕੂਨ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਲਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਰਹੇ ਸੀ।
ਹਾਂ, ਹੁਣ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਬੈਂਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(4583)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: (