




ਹੋਈਆਂ ਭੁੱਲਾਂ ਲਈ ਮੁਆਫੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ।
ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰ,
ਅਵਤਾਰ ਗਿੱਲ।
*****
“ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਜਣਾ ਆਖਣ ਲੱਗਿਆ, “ਅਸੀਂ ਇਹਦਾ ਮੁੰਡਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਪਰ ਇਹ ਬੰਦਾ ਬਿਨਾਂ ਪੈਸੇ ਤੋਂ ...”
(1 ਅਗਸਤ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 223.
“ਆਕਾਸ਼ ਬਾਣੀ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਪੰਡਿਤ ਜੀਵਨ ਲਾਲ ਮੱਟੂ ਜਦੋਂ ਹਜਾਮਤ ਕਰਵਾਉਣ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਹਨੇ...”
(31 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 153.
“ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਜਿਹੜਾ ਮਰਜ਼ੀ ਅਖ਼ਵਾਰ ਚੁੱਕ ਲਉ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਚਾਰ ਪੰਜ ਭਿਆਨਕ ਜਾਨਲੇਵਾ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ”
(31 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 26.
“ਪਿੰਡ ਦੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪਾਸਿਓਂ ਹੱਡਾ-ਰੋੜੀ ਵਿੱਚੋਂ ਡੱਬੂ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਭੌਂਕਣ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਕੇ ...”
(30 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 200.
“ਦੇਸ਼ ਪੱਧਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਰਾਜਸੀ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ ਕਰਕੇ ਸਮੁੱਚੀ ...”
(29 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 54.
“ਮੂਸੇਵਾਲਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੈਂਗਸਟਰ ਜੱਟ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਮਾਫੀਆ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਵਾਂਗ ...”
(28 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 773.
“ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਦੁੱਧ ਦਾ ਗਿਲਾਸ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜੇਬ ਵਿੱਚੋਂ ਰੁਪਈਆ ਕੱਢ ਕੇ ...”
(27 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 485.
“ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਇਹ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ ਜੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਨੂੰ ਰੋਕੀਏ ਅਤੇ ਉਹਦੇ ...”
(26 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 780.
“ਅੱਜ ਕੁਦਰਤੀ ਉਹਦਾ ਪਿਉ ਆ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਕਿਹਾ, ਆਪਣੀ ‘ਜਣੀ ਹੋਈ’ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾ ਆਪਦੇ ਘਰੇ ...”
(25 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 395.
“ਵੀਰ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਭੱਠਾ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਰਦਾ ਕੁੱਟਦਾ ...”
(25 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 565.
(24 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 538.
“ਫਿਰ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸਾਡੀ ਮਾਂ, ਦਾਦੀ ਤੇ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ...”
(24 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 589.
“ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਾਂਗ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ...”
(23 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 602.
“ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਆਪੀ ਤੁਹਾਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਹੁਣ ਮੈਂ ਕਿਵੇਂ ਦੇਵਾਂ? ...”
(23 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 506.
“ਇਸ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀ ਕੰਗਾਲ ਸੋਚ ...”
(22 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 650.
“ਪਰਦੇਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਫ਼ੋਨ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਹੀ ਉਸ ਧੀ ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਕਨੇਡਾ ਨੂੰ ਨਿਰਦਈ ਧਰਤੀ ...”
(22 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 538
“ਮੈਨੂੰ ਰੋਣਹਾਕੀ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹੀ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਪੁੱਛਿਆ, ਤੂੰ ਹਾਲੇ ਇੱਥੇ ਹੀ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈਂ, ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ? ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ...”
(21 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 29.
“ਨਾਨੀ ਚਾਅ ਨਾਲ ਫਿਰ ਹੋਰ ਐੱਫ਼ ਡੀਜ਼ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬੈਂਕ ਚਲੀ ਗਈ। ਬੈਂਕ ਵਾਲੀ ਡੀਲਿੰਗ ਲੜਕੀ ਨੇ ਐਨੇ ਪੈਸੇ ਟਰਾਂਸਫਰ ...”
(21 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 95.
“ਜਦ ਅਸੀਂ ਖੱਡ ਦੇ ਦੂਜੇ ਕਿਨਾਰੇ ਗਏ, ਉੱਥੇ ਲੱਗੇ ਨਾਕੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਖੜ੍ਹਾ ਲਿਆ। ਸਾਨੂੰ ਦੂਜੇ ਨਾਕੇ ’ਤੇ ...”
(20 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 910.
“ਮੈਂ ਤਰਲੇ ਵਜੋਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿੱਖਿਆ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਮਿਲ ਲਵਾਂ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵੀ ...”
(20 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 877.
“ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੈਨਿਸਲੀਨ ਦਾ ਟੀਕਾ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਟੈਸਟ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਲਾ ਕੇ ...”
(19 ਜੂਨ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 620.
“ਇਹ ਉਹੀ ‘ਸੁਪਰ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ’ ਵਾਲੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਰਤ ਤੇ ਬੈਠੇ-ਬੈਠੇ ਬਿਮਾਰ ...”
(19 ਜੁਲਾਈ 2022)
“ਇਸ ਲੁੱਟ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਾਸਤੇ ਪਰਹੇਜ਼, ਸੰਤੁਲਨ ਅਤੇ ਸੰਜਮ ਹੀ ਇੱਕ ਕਾਰਗਰ ਤਰੀਕਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਭ ਨੇ ...”
(18 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 425.
“ਸੁਰਜਨ ਤੇ ਅਰਜਨ ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਹੁੰਦੇ, ਘੋੜੀ ਵਾਲ਼ਾ ਘੋੜੀ ’ਤੇ ਭੁੱਕੀ ਵੇਚਣ ਲਈ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਦਾ ਤਾਂ ...”
(18 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 777.
“ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਮੁਖੀ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਪਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਦੇਸ਼ ਭਲਾ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ...”
(17 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 575.
“ਪੁੱਤਰ ਅੱਗੋਂ ਤਪਿਆ ਹੋਇਆ ਬੋਲਿਆ, “ਉੱਥੇ ਕਿਸ ਕੋਲ ਜਾਵੋਗੇ? ਹੁਣ ਕੋਠੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਚੰਗੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ’ਤੇ ਵੇਚ ...”
(17 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 430.
“ਰੂਸ ਬੰਬਾਰੀ ਕਰ ਰਿਹੈ। ... ਉਮਰਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਖਰਚ ਕੇ, ਚਾਅ ਨਾਲ ਬਣਾਏ, ਸਜੇ ਸਜਾਏ, ਭਰੇ ਭਰਾਏ, ਘਰ ਢਾਹ ਰਿਹੈ ...”
(16 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 518.
“ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਸਮਾਣਾ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ‘ਸਰਪੰਚ’ ਨਾਂ ਦਾ ਸਪਤਾਹਿਕ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨਿਕਲਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ...”
(16 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 60.
“ਹੁਣ ਉੱਤਰੇਂਗਾ ਵੀ ਕਿ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸੁੱਟਾਂ ਬਾਹਰ?” ਨੌਜਵਾਨ ਦੀਆਂ ਖਰੀਆਂ ਖਰੀਆਂ ਸੁਣ ਕੇ ਕੰਡਕਟਰ ਹੱਲੇ ਨਾਲ਼ ...”
(15 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 727.
“ਧੰਨ-ਕੁਬੇਰ ਅਤੇ ਉੱਚ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਮ ਵਰਗ ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ...।”
(15 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 531.
“ਪਾਟਿਆ ਹੋਇਆ ਜੀ ਵਿੱਚੋਂ। ਲਿਆਓ, ਛੇਤੀ ਕਰੋ। ਨਾਲੇ ਸਾਈਡ ’ਤੇ ਆ ਜਾਓ ਹੋਰ ਗਾਹਕ ਵੀ ...”
(14 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 518.
“ਹੋਰਨਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਾਂਗ ਇੱਥੇ ਵੀ ਧੜੇਬਾਜ਼ੀ ਸੀ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਰਪੰਚ ਵਿਰੁੱਧ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ...”
(14 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 148.
“ਨਾਹਰਾ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ, ਉਹ ... ਤੁਰ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ... ਪੈਟਰੋਲ, ਗੈਸ, ਤੇਲ, ਤਿਜ਼ਾਬ, ਲੈ ਕੇ ...”
(13 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 112.
“ਅਰੇ ਦਾਦਾ ਜੀ, ਕਿਆ ਜਬ ਹਮ ਆਪ ਕੇ ਘਰ ਜਾਏਂਗੇ ਤੋਂ ਤੁਮ ਮੁਝ ਸੇ ਪੇਸੇ ਲੇਂਗੇ? … ਤੁਮ ਹਮਾਰੇ ਮਹਿਮਾਨ ਹੋ ...”
(13 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 191.
“ਜੇ ਭੈੜੀ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਮਰਨਾ ਤਾਂ ਹਰ ਹਾਲ ਜੰਗਲ ਬਚਾਉਣੇ ਪੈਣੇ ਹਨ। ਵੱਧ ਦਰਖ਼ਤ ਲਾ ਕੇ ਹੀ ਹਵਾ ਸਾਫ਼ ...”
(12 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 25.
“ਇਹਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰ ਵੋਟਾਂ, ਨਜਾਇਜ਼ ਕਬਜ਼ਿਆਂ, ਫਿਰੌਤੀਆਂ, ਉਗਰਾਹੀਆਂ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਆਦਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਮਾਈਆਂ ...”
(12 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 214.
“ਮਹਿੰਗਾਈ ਸੱਤਵੇਂ ਅਸਮਾਨੀਂ ਚੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਸਿਖਰਾਂ ਛੋਹ ਰਹੀ ਹੈ। ਗਲਤ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਖਮਿਆਜ਼ਾ ...”
(11 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 46.
“ਜੀਵਨ ਇੱਕ ਦਮ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲ ਪਿੱਛੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ...”
(11 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 656.
“ਸਰਕਾਰ ਵਿਚਲੇ ਕੁਝ ਲੋਕ, ਸਿਆਸੀ ਵੀ ਤੇ ਅਫਸਰੀ ਜਮਾਤ ਵਾਲੇ ਵੀ, ਆਪਣੇ ਹਿਤਾਂ ਦਾ ਵੱਧ ਖਿਆਲ ...”
(10 ਜੁਲਾਈ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 510.
Page 1 of 84
* * *
* * *
* * *
ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹੋ, ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਨਿਹਾਰੋ,
ਕੁਝ ਸੋਚੋ, ਕੁਝ ਵਿਚਾਰੋ!
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
ਪੁਸਤਕ: ਜਦੋਂ ਤੁਰੇ ਸੀ
ਲੇਖਕ:
ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧਰ
* * *
***
***
***
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਸੇਖੋਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪੁਸਤਕਾਂ
* * *
*****
*****
*****
***
*****
ਪ੍ਰੋ. ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗੰਡਮ
***