“ਜੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਦੇ ਵੀ ...”
(3 ਦਸੰਬਰ 2020)
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਵਡਮੁੱਲਾ ਤੋਹਫਾ ਹੈ ਜੋ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਨਸੀਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਊਣਾ ਵੀ ਕਲਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੇ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਸਾਰੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜਿਊਂਦਾ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਹੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਰਲ ਬਣਾਉਣੀ ਹੈ ਜਾਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ, ਇਹ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੀਕ ਬੰਦੇ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਰਲ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਤੁੰਸ਼ਟੀ ਝਲਕਦੀ ਹੈ, ਜੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ ਤਾਂ ਸਦਾ ਦਾ ਤਣਾਅ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬੋਝ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਜਾਂ ਇੰਝ ਕਹਿ ਲਵੋ, ਜੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਰਲ ਹੈ ਤਾਂ ਸਵਰਗ ਹੈ, ਜੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ ਤਾਂ ਨਰਕ ਹੈ।
ਵੈਸੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜਿਊਣਾ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਾਰੋਮਦਾਰ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬੋਝ ਉਦੋਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਸਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਸਾਡੇ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਾਡੀਆਂ ਬੇਲੋੜੀਆਂ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਗੁਲਾਮ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਗੁਲਾਮੀ ਕਦੇ ਵੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਜਦੋਂ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਅਧੂਰੀਆਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਲਮ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਇਹ ਕੀਮਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਾਨੂੰ ਨੀਰਸ, ਫਿੱਕੀ ਤੇ ਬੋਝਲ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬੋਝ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਅਗਲਾ ਰਾਹ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਧਨਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਜਿਊਣਾ ਸਿਆਣਪ ਹੈ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਗ਼ਲਤੀ ਨਾਲ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨੂੰ ਸਹੇੜਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਹੱਲ ਕੱਢਣਾ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਹੀ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਗਲਤੀ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਹੋਰ ਗਲਤੀਆਂ ਕਰਦੇ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਦੇਸ਼ਹੀਣ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾਹੀਣ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦਾ ਲੁਤਫ਼ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਰਾਪ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਕਈ ਫਿਲਮੀ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅੱਧ ਵਿਚਾਲਿਓਂ ਛੱਡ ਕੇ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਏ। ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ:
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮਿਲਤੀ ਹੈ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੇ
ਇਸੇ ਯੂੰ ਹੀ ਨਾ ਗਵਾ ਦੇਨਾ।
ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਬੇਅਕਲੀ ਨਾਲ ਪੇਚੀਦਾ ਬਣਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਸਿਆਣਪ ਅਤੇ ਲਿਆਕਤ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਵੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਦੇ ਵੀ ਭਾਰ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ, ਸਗੋਂ ਵਰਦਾਨ ਬਣਦੀ ਹੈ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਮਹਿਲ ਵੇਖ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕੁੱਲੀ ਸਾੜ ਲੈਣੀ ਕਿੱਥੋਂ ਦੀ ਅਕਲਮੰਦੀ ਹੈ? ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਉਧਾਰ ਫੜ ਕੇ, ਲੱਖਾਂ ਪੈਸੇ ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਜੇ ਸਾਡੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਕਤ ਨਾ ਪਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸ ਸਾਡਾ ਹੈ। ਬੇਵਕੂਫ਼ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਦਾ ਠੀਕਰਾ ਕਿਸਮਤ ’ਤੇ ਭੰਨਦੇ ਹਨ। ਬਾਰ ਬਾਰ ਗਲਤੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿਸਮਤ ਸੰਵਰਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵਿਗੜਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਦੀ ਰੀਸ ਤਾਂ ਕਰੋ ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਲੰਘਣ ਦੀ ਮਨਸ਼ਾ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਝੁੱਗਾ ਚੌੜ ਕਰਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਦੇ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ। ਜਿਹੜੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਅਤੇ ਹਾਰੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸਦੇ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਦਾ ਖਮਿਆਜ਼ਾ ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਹੀ ਭੁਗਤਣਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਘੱਟ ਤੇ ਖ਼ਰਚੇ ਪਹਾੜ ਜਿੱਡੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਹੀ ਪਹਾੜ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਕਦੇ ਵੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਡਿੱਗਦਾ। ਗਰੀਬ ਬੰਦਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸਾਧਨ ਥੋੜ੍ਹੇ ਹਨ, ਉਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਉਹ ਕਰਦਾ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਅਮੀਰ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੀ ਰੀਸ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਧਸਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬੰਦਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸਦਾ ਹੀ ਅਣਜਾਣ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੱਡੀ ਵੱਡੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਜਿਡੇ ਵੱਡੇ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਮਝਦਾਰੀ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਸੀਲਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਜੀਵਿਆ ਜਾਵੇ। ਗਲਤੀਆਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਆਪ ਹੀ ਭੁਗਤਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ। ਦੂਜਾ ਕਰੇਗਾ ਵੀ ਕਿਉਂ? ਕਰਜ਼ੇ ਲੈ ਕੇ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਪੈਸਾ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਥਾਂ ਬਰਬਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਮੂਰਖਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਾ ਕੌਣ ਚੁੱਕੇਗਾ?
ਆਪਣੀ ਚਾਦਰ ਵੇਖ ਕੇ ਪੈਰ ਪਸਾਰੋ, ਸਬਰ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਵਾਲਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੁਸ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਓ ਨਾ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਲਏ ਗਲਤ ਫੈਸਲਿਆਂ ਤੋਂ ਸਬਕ ਸਿੱਖੋ, ਹੋਰ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਨਾ ਫਸੋ। ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਕਿ ਇਹ ਕੀਮਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਬੋਝ ਬਣ ਜਾਵੇ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬੋਝ ਹੇਠਾਂ ਨਾ ਦੱਬਣ ਦੇਵੋ। ਜੇ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਗਿਰ ਗਏ ਤਾਂ ਸੰਭਲਣਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।)
(2444)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)
