“ਮਨ ਮਸਤਕ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬੇਚੈਨ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਮੁੱਖ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਠੇਕਿਆਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ...”
(11 ਜੂਨ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 501.
ਸਫ਼ਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਰੂਪੀ ਰਾਹ ਦੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਸਬਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਲਿਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਇਬਾਰਤ ਰਾਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਤੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਜ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ; ਜਾਨਣ, ਸਿੱਖਣ ਤੇ ਤੁਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਬਲ ਬਖਸ਼ਦੀ ਹੈ। ਅੱਗੇ ਤੁਰਦੇ, ਵਧਦੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਇਹ ਸਫ਼ਰ ਨਵੇਂ ਰਾਹ ਤਲਾਸ਼ਦਾ ਹੈ, ਔਕੜਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਝਣ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਤੈਅ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਦਾ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਜਰਬਾ ਅਨੂਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਫ਼ਰ ਦੇ ਸਬਕ ਜੀਵਨ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਸੇਧ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਦੋ ਕੁ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮਹਾਤਮਾ ਜੋਤੀ ਵਾ ਫੂਲੇ ਤੇ ਡਾ. ਅੰਬੇਦਕਰ ਹੁਰਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਭੋਏਂ ਵੱਲ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣਿਆ। ਮੌਕਾ ਮੇਲ ਕੌਮੀ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮਰਹੂਮ ਨਾਇਕ ਡਾ. ਨਰੇਂਦਰ ਦਾਭੋਲਕਰ ਯਾਦਗਾਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨ ਸਮਾਰੋਹ ਦਾ ਸੀ। ਆਸਾਂ, ਉਮੰਗਾਂ ਨਾਲ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਹਿਰ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੇ। ਸਾਦੇ, ਸਿੱਖਿਅਕ, ਅਮਨ ਪਸੰਦ ਤੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਚਾਨਣ ਦੀ ਲੱਪ ਵਾਂਗ ਜਾਪੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਮਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਚੇਤਨਾ ਤੇ ਸੂਝ ਸਿਆਣਪ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਪੜ੍ਹੀ। ਭੀੜ ਤੇ ਰੌਲਾ ਰੱਪਾ ਕਿਧਰੇ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਸ਼ਾਂਤ, ਸੁਖ਼ਦ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੇ ਅੰਗ ਸੰਗ ਰਹੇ। ਪੁਸਤਕ ਪਿੰਡ ਭੀਲਾਰ ਤੇ ਮਰਾਠੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਪੁਸਤਕ ਸਾਹਿਤਕ ਮਾਹੌਲ ਮਨ ਦਾ ਸਕੂਨ ਬਣਿਆ। ਪੁਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਥਾਵਾਂ/ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਕੋਈ ਠੇਕਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸੰਦੇਸ਼ ਜਾਪਿਆ, ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਾਲ ਭਰੀ ਨਸੀਹਤ ਵਰਗਾ।
ਅਸੀਂ ਨਿਰਮੂਲਣ ਸੰਮਤੀ ਦੇ ਮਰਾਠੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਾਰਤਾ ਪੱਤਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਸਾਂਗਲੀ ਪਰਤ ਰਹੇ ਸਾਂ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਘਟਨਾ ਮਨ ਮਸਤਕ ਦਾ ਦੀਪ ਬਣੀ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਗਏ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜ ਦਾ ਸੀਨੀਅਰ ਸਿਟੀਜ਼ਨ ਡਰਾਈਵਰ ਕੋਲ ਜਾ ਬੈਠਾ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਗੱਡੀ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਹੋ ਤੁਰੀ। ਖ਼ਾਲੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਗੱਡੀ ਰੋਕ ਡਰਾਈਵਰ ਬੋਲਿਆ, “ਸਰ, ਵੋਹ ਸਾਮਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਕੀ ਦੁਕਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਲੇਨਾ ਹੈ ਜਲਦ ਲੇ ਆਓ। ਹਮਾਰੇ ਸੰਗਠਨ ਕੇ ਲੋਗ ਵਹਾਂ ਨਹੀਂ ਜਾਤੇ।” ਅਸੀਂ ਮੌਕਾ ਸੰਭਾਲ, ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਖਰੀਦਿਆਂ ਡਰਾਈਵਰ ਨੂੰ ਵਾਪਸੀ ਸਫ਼ਰ ਵੱਲ ਤੋਰ ਲਿਆ।
ਗੱਡੀ ਦਾ ਡਰਾਈਵਰ ਡਾ. ਦਾਭੋਲਕਰ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਜ਼ਾਬਤਾ ਬੱਧ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਬਕ ਸੀ। ਸਮਾਜ ਲਈ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਿਆਗ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੈਣ ਬਸੇਰੇ ਵਿੱਚ ਪਰਤ ਰਾਤ ਭਰ ਡਰਾਈਵਰ ਦੇ ਬੋਲ ਸੋਚਾਂ ਦੀ ਕਰਵਟ ਬਦਲਦੇ ਰਹੇ। ਮਨ ਮਸਤਕ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬੇਚੈਨ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਮੁੱਖ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਠੇਕਿਆਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਲੱਗੇ ਵੱਡੇ ਬੋਰਡਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਿੰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਏ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫਤਰਾਂ ਦੇ ਬੋਰਡ ਤਾਂ ਕਿਧਰੇ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ, ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕਿਆਂ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦੱਸਦੇ ਬੋਰਡ ਆਮ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਦਾ ‘ਸੁਆਗਤ’ ਠੰਡੀ ਬੀਅਰ ਤੇ ਠੇਕੇ ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਬੋਰਡਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੜ੍ਹਨ, ਵੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਹਲਕਾ ਨਕਸ਼ ਉੱਘੜਦਾ ਹੈ। ਬੱਸ ਅੱਡਿਆਂ, ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ, ਮੁੱਖ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਮੂਹਰੇ ਲਿਸ਼ਕਦੇ ਅਜਿਹੇ ਬੋਰਡ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ‘ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਗਾਥਾ’ ਬਿਆਨਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੱਡਾ ਤੇ ਕਮਾਈ ਵਾਲਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਚਹੇਤਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਫਸਰਸ਼ਾਹ ਕੰਮ ਤਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ‘ਦਾਇਰੇ’ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਠੇਕੇ ਸਰਕਾਰੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਹਰੇਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ’ਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਠੇਕਾ 75 ਸਾਲਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ‘ਦਾਤ’ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵੱਡਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੂਸਰੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਠੇਕੇ ਦੀਆਂ ਬਰਾਂਚਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਮੁਫ਼ਤ ਹੈ। ਬਿਜਲੀ, ਪਾਣੀ, ਸਕੂਲ, ਡਿਸਪੈਂਸਰੀ ਭਾਵੇਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਠੇਕੇ ਦੀ ਬਰਾਂਚ ਅਵੱਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਣਕ, ਕਪਾਹ ਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਵੇਲੇ ਪੁਲਿਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸ ਭਰੀ ਦੀਆਂ ਆਰਜ਼ੀ ਬਰਾਚਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦਾ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਸੁਖ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹਨ। ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਠੇਕਿਆਂ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਅਹਾਤੇ, ਬੀਅਰ ਬਾਰ ਤੇ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਦਿਨ ਹੋਵੇ, ਬੰਦ ਜਾਂ ਲੌਕ ਡਾਊਨ, ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਤੋਟ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਸਰਕਾਰ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ‘ਮਸਤ’ ਸਹੂਲਤਾਂ ਬੇ ਰੋਕ-ਟੋਕ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਮਰਾਠੇ ਮਿੱਤਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਹ ਅਸਲ ਤਸਵੀਰ ਵੇਖ ਲੈਣ, ਫਿਰ? ਇਹ ਸੋਚਦਿਆਂ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਵਹਾਅ ਵਧਣ ਲਗਦਾ ਹੈ।
ਹੋਟਲ ਦੀ ਲਾਬੀ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਮਰਹੱਟਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨਾਇਕਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਤੋਰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਛੇਵਾਂ ਦਰਿਆ ਵਹਿਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਮਿਲਾਵਟ ਹੈ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵਡਿਆਉਂਦੇ ਗੀਤ ਬੱਸਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਥਾਂਵਾਂ ’ਤੇ ਆਮ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਖੁਸ਼ੀ ਸ਼ਰਾਬ ਬਿਨਾਂ ‘ਸੰਪੂਰਨ’ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ। ਮੈਰਿਜ ਪੈਲਿਸਾਂ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹ ਬੋਲਦੀ ਹੈ। ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਨੱਚਣ, ਗਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁੱਟਮਾਰ, ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣਾ ‘ਸਰਦਾਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹ’ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਬਖ਼ਸ਼ੀਆਂ ਇਹ ਰਿਆਇਤਾਂ, ‘ਦਰਿਆਦਿਲੀ’ ਉਸ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸ੍ਰੋਤ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈ ਹਨ।
ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਮਰਾਠੀ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਘੁੰਮਦਿਆਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਬੁਲਾਵਾ ਆਇਆ। ਮਰਾਠੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦਾ ਕਾਮਾ ਰਾਹੁਲ ਥੋਰਾਤ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਸੀ। ਉਹਨੇ ਦੱਸਿਆ, “ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਆਏ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਫ਼ਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਬੁਲਾਇਆ ਹੈ।”
ਇੱਕ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਬੁਲਾਏ ਮਹਿਮਾਨ ਸ਼ਾਂਤ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਸਕਾਚ ਦਾ ਸਰੂਰ ਮਾਣ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਰਾਹੁਲ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਖਾਣੇ ਵੱਲ ਲੈ ਗਿਆ। ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਖਾਣਾ ਖਾ ਕੇ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਫਿਰ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਆ ਮਿਲੇ, ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੇ, ਤੁਹਾਡੇ ਗਲਾਸ ਕਿੱਥੇ ਨੇ? ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਹੋਏ। ਕਮਾਲ ਹੈ, ਆਪ ਪੰਜਾਬੀ ਹੋਕਰ ਭੀ … …? ਰਾਹੁਲ ਬੋਲਿਆ, “ਸਾਡੇ ਇਹ ਮਹਿਮਾਨ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ ਦੇ ਕਾਮੇ ਹਨ; ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਨਹੀਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਕਸ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿੱਚ ਹੈ।” ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ’ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਭਾਵ ਨਜ਼ਰ ਆਏ। ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਮਰਤਾ, ਦਲੀਲਾਂ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚੋਂ ਜੀਵਨ ਦਾ ਜੇਤੂ ਰੰਗ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਾਡੀ ਪਹਿਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣੀ। ਮਰਾਠੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਆਸਵੰਦ ਬੋਲ ਸਨ, “ਹਮ ਆਪ ਸੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਕੇ ਐਸੇ ਪੰਜਾਬ ਕੀ ਹੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਤੇ ਹੈਂ, ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੇਸ਼ ਕੇ ਲੀਏ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਬਨਾ ਰਹੇ।”
ਵਾਪਸੀ ’ਤੇ ਹਵਾਈ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦਿਆਂ ਮਨ ਦਾ ਰੌਂ ਸਕੂਨ ਭਰਿਆ ਸੀ। ਮਰਾਠੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਸੰਗ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਮਿਲੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਹਾਸਲ ਸੀ। ਸੋਚਾਂ, ਸੁਪਨਿਆਂ ’ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੁਸਤਕ ਵਾਸਾ ਹੋਵੇ, ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਦੀਪ ਜਗਮਗ ਕਰਨ। ਜਾਨਣ, ਜਿਊਣ ਦੀ ਤਾਂਘ ਤੇ ਮੰਜ਼ਿਲ ਪਾਉਣ ਦੀਆਂ ਉਮੰਗਾਂ ਉਗਮਣ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ ਦੀ ਥਾਂ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਵਹਿਣ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਰੰਗੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਤੇ ਚਾਨਣ ਜਿਹੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਕਲ ਕਲ ਸੁਣਾਈ ਦੇਵੇ। ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ‘ਪਹਿਲ’ ਦੀ ਆਸ ਵਿੱਚੋਂ ਚੰਗੇਰੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਨਕਸ਼ ਤਲਾਸ਼ਦੇ ਅਸੀਂ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਰਹੇ ਸਾਂ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(3621)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: