“‘ਮੈਂ’ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੀਰਘ ਰੋਗ ਹੈ - ਗੁਰਚਰਨ ਰਾਮਪੁਰੀ।”
(18 ਨਵੰਬਰ 2018)
ਰੂਪ: ਵੀਰ ਰਾਮਪੁਰੀ ਜੀ, ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਦੱਸੋ ਤੁਹਾਡੀ ਸਿਹਤ ਕਿਵੇਂ ਹੈ?
ਰਾਮਪੁਰੀ: ਉੱਠਣ ਜੋਗਾ ਤਾਂ ਨ੍ਹੀ, ਪਰ ਸਿਰ ਸਲਾਮਤ ਹੈ। ਗੜ੍ਹਕਾ ਚਾਹੀਦਾ ਬੰਦੇ ’ਚ। ਗੜ੍ਹਕਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਠੀਕ, ਨਹੀਂ ਮੁੱਕ ਜੂ ਕੰਮ। ਬਾਕੀ ਅੰਗ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਜਾਂ ਹਾਦਸਿਆਂ ਨਾਲ ਟੁੱਟ ਗਏ। ਸਾਲ 1998-99 ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਗੋਡਿਆਂ ਦੀ ਰੀਪਲੇਸਮੈਂਟ ਕਰਵਾਈ ਸੀ। 2006 ਵਿਚ ਤਿਲਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਟਾਇਲਾਂ ਤੋਂ ਗਿਰ ਗਿਆ। ਰਾਧ ਪੈ ਗਈ, ਲੱਤ ਵਿਚ ਮੇਖਾਂ ਲਾ ’ਤੀਆਂ, ਜਿਸਮ ਫੁੱਲ ਕੇ ਮੋਟਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਤਿੰਨ ਦਿੰਨ ਕੋਮਾ ਵਿਚ ਰਿਹਾ। ਟੱਬਰ ਸੱਦ ਲਿਆ, ਬਈ ਨਾਲੀਆਂ ਲਾਹ ਲਈਏ। ਸਾਲੇ ਦਾ ਪੋਤਾ ਡਾਕਟਰ ਹੈ, ਉਹ ਆ ਗਿਆ ਮੰਟਰੀਆਲ ਤੋਂ। ਉਹਨੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ, ਗੋਡਾ ਨੀ ਖੋਲ੍ਹਿਆ? ਡਾਕਟਰ ਕਹਿੰਦੇ – ਇਟ ਵਾਜ਼ ਫਰਾਈਡੇ (It was Friday), ਸਰਜਨ ਹੈ ਨੀ, ਮੰਡੇ ਨੂੰ ਆਊ। ਫਿਰ ਗੜਬੜ ਗੋਡੇ ਵਿੱਚ ਲੱਭੀ। ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਗੋਡੇ ਦਾ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਹੋਸ਼ ਆ ਗਈ। ਗਿਆਰਾਂ ਮਹੀਨੇ ਬੈੱਡ (Bed) ’ਤੇ ਰਿਹਾ। ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹਾਂ।
ਰੂਪ: ਪੁਰਾਣੇ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਕੀ ਫਰਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋ?
ਰਾਮਪੁਰੀ: ਦੇਖੋ, ਗੱਲ ਇਹ ਐ ਕਿ ਇਹ ਬੰਦੇ ਬੰਦੇ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਦਿਨ ਧੀਰ (ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ) ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਕਮਿੱਟਮੈਂਟ (Commitment) ਸੀ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਬੰਦੇ ਸੀ, ਜਿਹੜੇ ਚੰਗਾ ਲਿਖਦੇ ਸੀ, ਉਹੀ ਛਪਦੇ ਸੀ। ਹੁਣ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਆ ਗਿਐ। ਚਾਹੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਜਾਂ ਛਪਣ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਉਹੀ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਛਪਾ ਲੈਂਦੇ ਨੇ। ਛਪ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਰਿਹਾ, ਪੜ੍ਹਿਆ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੈਂਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ, ‘ਸਾਵੇ-ਪੱਤਰ’ ਜਦ ਛਪੀ ਸੀ ਤਾਂ ਇੱਕ ਲੱਖ ਪੱਚੀ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਤਾਬ ਵਿਕੀ ਸੀ। ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ - ਗੁਰਮਿਹਮਾ, ਉਹ ਛਪੀ ਸੀ ਲੱਖ ਤੋਂ ਉੱਤੇ। ਸਾਵੇ-ਪੱਤਰ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿਚ ਇਕੱਲੇ ਇਕੱਲੇ ਦੇ ਸਿਰਹਾਣੇ ਥੱਲੇ ਪਈ ਸੀ। ਸੱਤ ਬੰਦੇ ਸੱਤ ਕਿਤਾਬਾਂ।
ਰੂਪ: ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਅੱਜਕਲ ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕੀ ਫਰਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋ? ਰਾਮਪੁਰ ਸਭਾ ਦੀ ਕਾਰਜਸ਼ੈਲੀ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹੋ?
ਰਾਮਪੁਰੀ: ਗੱਲ ਬੰਦੇ ਦੀ ਕਮਿੱਟਮੈਂਟ ਦੀ ਐ। ਜਿਹੜਾ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ, ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ (ਰਾਮਪੁਰ) ਵੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਨ ਪਿੱਛੇ ਰੌਲ਼ੇ ਪੈਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਅਸੀਂ ਇੱਥੇ ਕੀਤਾ ਵੈਨਕੁਵਰ ’ਚ ਬਈ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨ੍ਹੀ ਬਣਾਉਣਾ ਕੋਈ। ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨਗੀਆਂ ਪਿੱਛੇ ਲੋਕ ਲੜ ਪੈਂਦੇ ਨੇ। ਲੇਕਿਨ ਰਾਮਪੁਰ ’ਚ ਹੁਣ ਓਵੇਂ ਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਪ੍ਰਧੂਨ ਬਣਦੇ ਨੇ। ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਵੀ ਹੈਗੀ। ਉਹ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਬੰਦਾ ਹਰ ਵਾਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੀ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਪਿਛਲੀ ਵਾਰੀ ਨਾ ਬਣਾਇਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਗੁੱਸੇ ਹੋਇਆ ਫਿਰੇ। ਤੇ ਫੇਰ ਇਹ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਰਾਜ਼ ਹੋਇਆ ਬੰਦਾ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਸਭਾ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਬੀਮਾਰੀ ‘ਮੈਂ’ ਦੀ ਹੈ। ਗੱਲ ਫੇਰ ਓਹੀ ਕਿ ਜੇ ਤੁਹਾਡੀ ਕਮਿੱਟਮੈਂਟ ਤਾਂ ਫੇਰ ਰੌਲਾ ਨਹੀਂ ਪੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਪਰ ਜਥੇਬੰਦੀ ਪਿੱਛੇ ਰੌਲਾ ਪੈ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰੂਪ: ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡੀ ਕੀ ਰਾਏ ਹੈ?
ਰਾਮਪੁਰੀ: ਮੈਂ ਇੱਥੇ 1964 ਵਿਚ ਆਇਆ ਸੀ। ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਮਗਰੋਂ ਰਵਿੰਦਰ ਰਵੀ ਆ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਗੁਰੂਮੇਲ ਸਿੱਧੂ ਆ ਗਿਆ। ਉਹਨੇ ਇੱਥੇ ਜੈਨੇਟਿਕਸ (Genetics) ਦੀ ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ. ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅੱਜ ਕੱਲ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਹੈ। ਇਕ ਬਲਦੇਵ ਦੂਹੜੇ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਮਗਰੋਂ ਧੰਜਲ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫੇਰ ਅਸੀਂ ਮਿਲਣ ਲੱਗ ਗਏ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ। ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ। ਫੇਰ ਅਸੀਂ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਬਣਾ ਲਈ। ਵੈਨਕੂਵਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨ੍ਹੀ ਹੁੰਦਾ, ਸਿਰਫ ਕੋ-ਆਰਡੀਨੇਟਰ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਪਹਿਲਾਂ ਜੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਾ ਬਣ ਸਕੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਵਖਰੀ ਸਭਾ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਸੀ। ਬੀਮਾਰੀ ‘ਮੈਂ’ ਦੀ ਸੀ। ਕਮਿੱਟਮੈਂਟ ਹੋਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਰੂਪ: ਤੁਹਾਡਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਜਾਂ ਅਕੈਡਮੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਇਨਾਮਾਂ/ਸਨਮਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਕੀ ਖਿਆਲ ਹੈ?
ਰਾਮਪੁਰੀ: ਇਨਾਮਾਂ-ਸਨਮਾਨਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਜਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਉਦੋਂ ਕੁੱਝ ਜੈਨੂਇਨ (Genuine) ਮਿਲੇ। ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਉਂ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿਕੜਮ ਵੀ ਚੱਲਿਐ। ਜਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਦਾਅ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਜਿਹਦੇ ਚਾਰ ਬੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰ ਲਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਵਾਰੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਗੱਲ ਦੱਸੀ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਇਨਾਮ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਲੇਖਕ ... ਸ਼ਾਇਦ ਸਤਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਪਰ ਕੁੱਝ ਬੰਦੇ ਸੀ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਵ ਨੇ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ... ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦੇਵ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਪ੍ਰੀਤਮ ਹੋਰੀਂ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਬਈ ਗੱਲ ਸੁਣੋ, ਇਹ ਤਾਂ ਜੁਆਨ ਮੁੰਡਾ ਹੈ। ਇਹਨੂੰ ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਵੀ ਠੀਕ ਰਹੂਗਾ ਤੇ ਉਸ ਦੂਜੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਸ਼ਾਇਦ ਮਰ ਹੀ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਮਰ ਵੀ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ... ਸੋ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਚੰਗੀਆਂ ਨੀ।
ਰੂਪ: 1964 ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਵਿਚ ਕੈਨੇਡਾ ਆਏ। ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਦੱਸੋ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਵਿਚ ਹੀ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਰੋਟੀ ਮਿਲਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪਲਾਇਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਕੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ?
ਰਾਮਪੁਰੀ: ਪਲਾਇਨ ਕਰਨਾ ਕੋਈ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਤੁਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਦੁਨਿਆ ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ। ਸੋ ਇਹਦੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਜਿੱਥੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੋਵੇ, ਉੱਥੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਰੂਪ: ਐਥੋਂ ਦੇ ਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਿੰਡ ਪ੍ਰਤੀ, ਇੰਡੀਆ ਪ੍ਰਤੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂ ਲਗਾਓ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਹੋਗੇ?
ਰਾਮਪੁਰੀ: ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਪਹਿਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਨਾਲ, ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਪਹਿਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਮੋਹ ਘਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ। ਔਰ ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ। ਜੋ ਸਾਂਝ ਸਾਡੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਐ, ਰਾਮਪੁਰ ਐ ਜਾਂ ਡਡਹੇੜੀ ਵਿਚ ਐ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਥੇ ਐ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਨਮ ਹੀ ਇੱਥੇ ਲਿਆ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਚਾਰੇ ਬੱਚੇ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ ਜਨਮੇ ਨੇ। ਮੇਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਬੱਚਾ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਆਇਆ ਸੀ। ਠੀਕ ਹੈ ਉਹਦਾ ਉੱਥੇ ਪਿਆਰ ਹੈਗਾ। ਕਈ ਵਾਰ ਜਾ ਆਇਆ ਇੰਡੀਆ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜਿਹੜੀ ਉਹਦੀ ਇੱਥੇ ਸਾਂਝ ਹੈ, ਉਹ ਉੱਥੇ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ। ਪਹਿਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜਿਹੜੀ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਪੀੜ੍ਹੀ, ਜਿਹੜੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਹੈ, ਕਾਫੀ ਲੋਕ ਤਾਂ ਬੋਲਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਕਈ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਦੇਖੇ ਨੇ ਮੈਂ ਜਿਹੜੇ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਨੀ ਬੋਲਦੇ। ਇਕ ਵਾਰ ਮੈਂ ਤੇ ਧੀਰ ਗਏ ਸੀ ਦਿੱਲੀ ਇਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ’ਚ। 1992 ’ਚ। ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਗਏ। ਉਹਦਾ ਘਰਵਾਲਾ ਸੀ ਨਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਪਰੈਜੀਡੈਂਟ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (President of India) ਦਾ ਮਿਲਟਰੀ ਅਫਸਰ ਸੀ। ਉਸ ਘਰ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲਦੇ ਸੀ। ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਧੀਰ ਹੋਰੀਂ ਕਹਿੰਦੇ, ਇਹ ਬੜੇ ਗਰੀਬ ਬੰਦੇ ਨੇ, ਦੇਖੋ, ਦੋਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿਚ ਹੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲਦੇ ਨੇ।
ਰੂਪ: ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਬਾਰੇ ਪਬਲਿਸ਼ਰਾਂ/ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਰਵੱਈਏ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਹੋਗੇ?
ਰਾਮਪੁਰੀ: ਗੱਲ ਇਹ ਹੈਗੀ ਬਈ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਇਕ ਪਬਲਿਸ਼ਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਛਾਪੋਗੇ? ਪਬਲਿਸ਼ਰ ਕਹਿੰਦਾ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਿੰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਪੰਜਾਹ ਛਾਪੂੰ। ਮੈਨੂੰ ਹੋਰ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਤੇ ਛਾਪੂੰ ਵੀ ਪੈਸੇ ਲੈ ਕੇ। ਪਰ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਹੈਗੇ ਜਿਹੜੀ ਜੈਨੂਇਨਲੀ (Genuinely) ਛਾਪਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਬੰਦੇ ਹੈਗੇ ਬਰਗਾੜੀ ਵਾਲੇ, ਕੋਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਜਣ ਟੀਚਰ ਹੈ। ਉਹ ਛਾਪਦੇ ਨੇ ਅਤੇ ਸਸਤਾ ਵੇਚਦੇ ਨੇ। ਦੋ ਸੌ ਰੁਪਏ ਵਿਚ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਨੂੰ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਨੇ। ਉਹ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਲਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਉਹ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਮੇਲਾ ਲਾਉਂਦੇ ਨੇ। ਤੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਫਰੀ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੋਸਟ ਕਰਦੇ ਨੇ।
ਰੂਪ: ਰਾਮਪੁਰੀ ਸਾਹਿਬ ਤੁਸੀਂ ਜੀਵਨ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਬਾਰੇ ਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋ?
ਰਾਮਪੁਰੀ: ‘ਮੈਂ’ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੀਰਘ ਰੋਗ ਹੈ। ਜੇ ਤੂੰ ਦੋਸਤੀ ਰੱਖਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ‘ਮੈਂ’ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਤੋਰ, ‘ਤੂੰ’ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਕੋਲ ਭਗਤ ਛੱਜੂ ਮੱਲ ਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਜਦ ਬੋਲਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਬਦ ‘ਮੈਂ’ ਸੀ। ਉਹ ਦੱਸਣ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ‘ਮੇਰੀ’ ਫਿਲਾਸਫ਼ੀ ਕੀ ਹੈ। ਜਦ ਉਹਨੇ ‘ਮੈਂ’ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਠਹਿਰ ਜਾ, ਤੇਰੀ ਗੱਲ ਨੀ ਚੱਲਣੀ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੀ ‘ਮੈਂ’ ਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈਂ। ਇੱਥੇ ਗੱਲ ‘ਤੂੰ’ ਦੀ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਇਕ ਲੰਮੀ ਨਜ਼ਮ ਹੈ - ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਨੇਰ੍ਹ ਹੈ ਜੇ, ਕਿਸ ਕੰਮ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ।
**
(ਇਹ ਹਨ ਰਿਪੁਦਮਨ ਸਿੰਘ ਰੂਪ ਵਲੋਂ ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਸਤਿਪਾਲ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਰੰਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਕੈਨੇਡਾ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਸਵਰਗੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰਚਰਨ ਰਾਮਪੁਰੀ ਨਾਲ 6 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੌਕੁਇਟਲਮ (ਵੈਨਕੂਵਰ) ਵਿਚਲੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ ਲੰਮੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿਚਲੇ ਅੰਸ਼। --- ਸੰਪਾਦਕ)
(ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ/ਲਿਪੀਅੰਤਰ: ਰੰਜੀਵਨ ਸਿੰਘ)
ਨੋਟ: ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਢਾਅ ਦੀ ਰਾਮਪੁਰੀ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਛਪ ਚੁੱਕੀ ਵਿਸਥਾਰ ਪੂਰਵਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੇਠਾਂ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹੋ --- ਸੰਪਾਦਕ।)
http://www.sarokar.ca/2015-04-08-03-15-11/2015-05-04-23-41-51/185-2016-01-23-02-45-33
*****
(1395)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.om)