“ਸੰਜਮ ਕੁੰਜੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਕੁਝ ਕੁ ਮੌਕਿਆਂ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਕਰਕੇ ...”
(5 ਅਗਸਤ 2025)
ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮੋਟਾਪੇ ਦੀ ਦਰ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਖੁਰਾਕੀ ਆਦਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਰਤੀ ਸਨੈਕਸ ਅਤੇ ਮਿਠਾਈਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮੋਸੇ, ਜਲੇਬੀਆਂ, ਰਸਗੁੱਲੇ, ਗੁਲਾਬ ਜਾਮਣ, ਬਰਫ਼ੀ ਅਤੇ ਛੋਲੇ ਭਟੂਰਿਆਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਖੰਡ ਅਤੇ ਤੇਲ, ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਿਰਾ ਜ਼ਹਿਰ ਅਸੀਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪਲੇਟਾਂ ਭਰ-ਭਰ ਕੇ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਖਹਿੜਾ ਨਾ ਛੱਡਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਛੋਲੇ ਸਿਹਤ ਲਈ ਲਾਭ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਭਟੂਰੇ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਟੂਰੇ ਮੈਦੇ ਦੇ ਆਟੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਤਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਕਵਾਨ ਤੇਲ ਨਾਲ ਇੰਨਾ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੀ ਸਤਹ ਚਮਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਖਾਣੇ ਦੇ ਨਾਲ ਤੇਲ ਪੀ ਰਹੇ ਹੋਵੋਂ। ਹਲਵਾਈਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਲਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਤੇਲ ਬਹੁਤ ਘਟੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਵਰਤਣ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਘਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਭੋਜਨ ਸਾਡੇ ਖਾਣੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸੁਆਦਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਖੰਡ, ਤੇਲ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸ ਫੈਟ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਗੰਭੀਰ ਸਿਹਤ ਜੋਖਮ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਗੱਲ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਲ ਭਰ ਲਈ ਜੀਭ ਨੂੰ ਸਵਾਦ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਲਗਾਤਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਖਾਣ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਹਾਲੀਆ ਅਧਿਐਨਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਜਿਹੇ ਸਨੈਕਸ-ਮਠਿਆਇਆਂ ਅਕਸਰ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਤੰਬਾਕੂ ਅਤੇ ਸਿਗਰਟ ਵਾਂਗ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਤੁਲਨਾ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਗੈਰ-ਸਿਹਤਮੰਦ ਚਰਬੀ ਅਤੇ ਸ਼ੱਕਰ ਦੀ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਮੋਟਾਪਾ, ਸ਼ੂਗਰ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਸਬੰਧੀ ਜੋਖਮਾਂ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਖ਼ਤਰਾ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਵਧਦੀ ਸਿਹਤ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਨੋਟਿਸ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤਣ ਲਈ ਹਦਾਇਤਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਹਦਾਇਤਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਸਮੋਸੇ, ਜਲੇਬੀਆਂ, ਰਸਗੁੱਲੇ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨੈਕਸ ਘੱਟ, ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਰਸੋਈ ਦੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਨੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੋਜਨਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਰੇ ਵਪਾਰੀਆਂ, ਕਨਫੈਕਸ਼ਨਰਾਂ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਖੰਡ, ਤੇਲ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸ ਫੈਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਨਤਾ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾ ਕੇ ਖਪਤਕਾਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਫੈਸਲੇ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿੰਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਖਾਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਬਾਰੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੇਵਨ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵੱਲ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕੰਮ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ, ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਥਾਂਵਾਂ ’ਤੇ ਬੋਰਡ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੰਡ ਅਤੇ ਚਰਬੀ ਦੇ ਸੇਵਨ ਦੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬੋਰਡ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸੂਚਨਾ ਪੱਤਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਦਫਤਰਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਇਹ ਹਦਾਇਤਾਂ, ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਜਾਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਚਿਤਾਵਣੀ ਲੇਬਲਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਏ ਬਿਨਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਵਨ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸਮੋਸਿਆਂ, ਜਲੇਬੀਆਂ ਅਤੇ ਰਸਗੁੱਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਭਟੂਰੇ ਦਾ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਸੇਵਨ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਅਸਲ ਖ਼ਤਰਾ ਅਕਸਰ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਵਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਕਸਰ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਤਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਰਿਫਾਇੰਡ ਸ਼ੂਗਰ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸ ਫੈਟ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਭਾਰ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਕੋਲੈਸਟ੍ਰੋਲ ਦੇ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਮੱਗਰੀ ਲੇਬਲਾਂ ਨੂੰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬਣਾ ਕੇ ਅਤੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਬੋਰਡਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਕੇ, ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅਬਾਦੀ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਵੱਲ ਤੋਰਨਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਜੋ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਰਬੀ ਅਤੇ ਖੰਡ ਦੀ ਖਪਤ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਫਲ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਘੱਟ ਚਰਬੀ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਰਗੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਕਲਪਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ, ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਤਲੇ ਹੋਏ ਸਨੈਕਸ ਅਤੇ ਮਿਠਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਲੁਤਫ਼ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ
ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸਿਹਤ ਉਸਦੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਸਲਾਹ, ਹਦਾਇਤਾਂ-ਚਿਤਾਵਣੀਆਂ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਹ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਿਵੇਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਸਮੋਸੇ, ਜਲੇਬੀਆਂ ਅਤੇ ਰਸਗੁੱਲੇ, ਭਟੂਰੇ ਭਾਵੇਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਆਮ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਪਰਸਰੀਰ ਲਈ ਇਹ ਸਿਗਰਟ ਵਾਂਗ ਹੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸੰਜਮ ਕੁੰਜੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਕੁਝ ਕੁ ਮੌਕਿਆਂ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਜਨਤਕ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਭਲਾਈ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਗੀਆਂ।
* * * * *
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ: (