AvtarSSandhu8 “ਅਸੀਂ ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਆਪਣੇ ਪੈਰ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪ ਕੁਹਾੜਾ ਮਾਰਿਆ ਹੈ। ਅਜੇ ਵੀ ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਬੇਰਾਂ ਦਾ ...”
(19 ਮਾਰਚ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 654.

ਕੋਵਿਡ ਦੇ ਕਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਮੈਨੂੰ ਪੋਸਟ ਕੋਵਿਡ ਟੈਸਟ ਲਈ ਪੀ ਜੀ ਆਈ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਉੱਥੇ ਮੇਰਾ ਇਲਾਜ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਵਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੇ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਕਰੋਨਾ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਬੜੀ ਹੈਰਾਨੀ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਸਾਰੇ ਬੈੱਡ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਪਏ ਸਨ। ਬੈੱਡ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਣ ਕੋਈ ਮਰੀਜ਼ ਫਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਦਰੀ ਵਿਛਾ ਕੇ ਲੰਮਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਕਈ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਆਕਸੀਜਨ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ।

ਮੈਂ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਾਲੇ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਟੈਸਟ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਵਾਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਲਾਗੇ ਹੀ ਇੱਕ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਵੀਲ੍ਹਚੇਅਰ ਉੱਤੇ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਆਕਸੀਜਨ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਬੇਟਾ ਤੇ ਭਤੀਜਾ ਵੀ ਆਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਭੀੜ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਆਪਣੀ ਵਾਰੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸ ਬੁੱਢੀ ਮਾਤਾ ਦੀ ਉਮਰ 75 ਕੁ ਸਾਲ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੇਰੀ ਤਾਈ ਪਿਛਲੇ ਡੇਢ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਜਿਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਵੀ ਆਕਸੀਜਨ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਰੋਜ਼ ਇੱਕ ਸਲੰਡਰ ਗੈਸ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਸਲੰਡਰ 200 ਰੁਪਏ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰ ਰੱਬ ਦਾ ਸਾਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਲੰਡਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਲੈਕ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੇ 2500, 3000 ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਲੰਡਰ ਖਰੀਦੇ। ਉਸ ਮੁੰਡੇ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਕੇ ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਕੰਬ ਗਈ। ਜ਼ਰਾ ਸੋਚੋ ਜੇ ਸਾਰੇ ਟੱਬਰ ਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਲਾਉਣੀ ਪਵੇ?

ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਬੜਾ ਖਿਲਵਾੜ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ ਸਮਝੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਰੁੱਖ ਵੱਢ ਦਿੱਤੇ। ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਹੱਥੀਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਲੱਕੜੀ ਅਤੇ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਹੀਂ, ਲੱਖਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕੀਤਾ। ਵੱਡੀ ਮਾਰ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਬਣਨ ਵੇਲੇ ਪਈ। ਸਾਰਾ ਜੰਗਲੀ ਇਲਾਕਾ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਿਆ। ਕਦੇ ਕੰਢੀ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਰੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਅੱਜ ਜੰਗਲੀ ਝਾੜੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ ਦੋਆਬੇ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਬਾਗਾਂ ਤੇ ਟਾਹਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਰੜਾ ਮੈਦਾਨ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਸੰਘਣੇ ਬਾਗ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਦਿਨੇ ਵੀ ਹਨੇਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਠੰਢੀ ਛਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ, ਰੁੱਤ ਆਉਣ ’ਤੇ ਅੰਬ ਵੀ ਚੂਪਦੇ। ਹੁਣ ਬੱਸ ਯਾਦਾਂ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈਆਂ। ਹਾਂ, ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਜ਼ਰੂਰ ਵਧ ਗਈ ਹੈ।

ਉਹ ਸਮੇਂ ਯਾਦ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਸੱਥ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਆਖਦੇ, “ਇਹ ਪਿੱਪਲ ਨਾ ਵੱਢੋ, ਇਹ ਦੇਵਤਾ ਰੁੱਖ ਹੈ।” ਇਹ ਤਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪਿੱਪਲ ਦਾ ਰੁੱਖ ਰਾਤ ਦਿਨ ਆਕਸੀਜਨ ਛੱਡਦਾ ਹੈ। ਕਿੱਥੇ ਗਏ ਸਾਡੇ ਬੋਹੜ, ਟਾਹਲੀਆਂ, ਨਿੰਮਾਂ ਤੇ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਬਾਗ? ਤ੍ਰਵੇਣੀਆਂ ਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੇ ਬਾਅਦ ਸਾਡੀ ਔਲਾਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇੰਝ ਕਰੇਗੀ। ਅਸੀਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਗਵਾ ਲਿਆ। ਬਾਗ ਬਰਬਾਦ ਕਰਕੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਮਲੇ ਸਜ਼ਾ ਲਏ।

ਕੁਝ ਸਾਲ ਹੋਏ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਭੁਟਾਨ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉੱਥੇ ਦੀ ਹਰਿਆਲੀ ਦੇਖਕੇ ਰੂਹ ਖਿੜ ਗਈ। ਉੱਥੇ ਰਿਵਾਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਉੱਤੇ ਰੁੱਖ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਂਝ ਵੀ ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਕਬਾ ਜੰਗਲਾਂ ਹੇਠ ਰਹੇਗਾ। ਇਹ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਅਮਾਨਤ ਹੈ। ਕਾਸ਼! ਅਸੀਂ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ। ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਬਾਈਪਾਸ ਬਣਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਹੀਂ, ਲੱਖਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਬਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਾਲ ਹੋਏ ਦੋਆਬਾ ਬਿਸਤ ਨਹਿਰ ਪੱਕੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੁੱਖ ਬੜੀ ਬੇਦਰਦੀ ਨਾਲ ਵੱਢ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਸਾਡਾ ਵਣ ਵਿਭਾਗ ਸਿਰਫ ਕਾਗਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਰ ਸਾਲ ਰੁੱਖ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਾਖਰਤਾ ਮੁਹਿੰਮ ਚੱਲੀ ਸੀ ਤਾਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ਾਮਲਾਟਾਂ ਤੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਰੁੱਖ ਲਾਏ ਗਏ ਪਰ ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਨਾਲ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ 20 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰੁੱਖ ਬਚ ਗਏ ਬਾਕੀ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

ਅਜੇ ਵੀ ਸਮਾਂ ਹੈ, ਪੰਜਾਬੀਓ ਹੋਸ਼ ਕਰੋ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਟੱਬਰ ਲਈ ਆਕਸੀਜਨ ਬੁੱਕ ਕਰਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਰੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵੀ ਇਹੀ ਹਾਲ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਤਰੱਕੀ, ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਧਨ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਲਏ। ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਰੁੱਖ ਬਚਾਕੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਪੁੰਨ ਖੱਟ ਲਓ। ਅਸੀਂ ਚੋਆਂ, ਨਹਿਰਾਂ ਤੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਲੀਤ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਦੀ ਗੋਦ ਵੀ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤੀ। ਕਿੱਥੇ ਗਿਆ ਸਾਡਾ ਧਰਮ ਕਰਮ? ਸਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਆਸ ਨਾ ਰੱਖੋ। ਇੱਥੇ ਕਾਗਜਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖ ਨਹੀਂ, ਜੰਗਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਛਾਂਵਾਂ, ਫਲ਼ ਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਅਸੀਂ ਗਵਾ ਲਏ। ਅਸੀਂ ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਆਪਣੇ ਪੈਰ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪ ਕੁਹਾੜਾ ਮਾਰਿਆ ਹੈ। ਅਜੇ ਵੀ ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਬੇਰਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਵਿਗੜਿਆ। ਜਦੋਂ ਜਾਗੋ, ਉਦੋਂ ਸਵੇਰਾ। ਆਪਣਾ ਆਲਾ ਦੁਆਲਾ ਸਿਰਫ ਰੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਫ ਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਰੋਜ਼ ਲੱਖਾਂ ਲੀਟਰ ਪੈਟਰੋਲ, ਡੀਜ਼ਲ ਫੂਕ ਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਪਰ ਜੋ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਾਫ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਵੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਈ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਅਸੀਂ ਵੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਲਾਈਏ। ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ ਰੁੱਖ ਲਾ ਕੇ ਮਨਾਈਏ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਰੁੱਖ ਲਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਜੋ ਨੇੜ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਆਕਸੀਜਨ ਦਾ ਸਲੰਡਰ ਬੁੱਕ ਨਾ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪਵੇ।