“ਤਨਖਾਹ ਰੁਕਣ ਕਾਰਣ ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਹੱਥ ਤੰਗ ਸੀ। ਆਖਰ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ...”
(1 ਮਾਰਚ 2022)
ਇਸ ਸਮੇਂ ਮਹਿਮਾਨ: 471.
ਸਿਆਣੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਆਪਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਲੜ ਬੰਨ੍ਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚੰਗੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਹਦਾਇਤ ਨੇ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਦਲਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ।
ਉਸ ਦਿਨ ਸਰਕਾਰੀ ਖਾਕੀ ਲਿਫਾਫਾ ਦੇਖਕੇ ਮੈਂ ਸਮਝ ਗਿਆ ਕੀ ਮੈਂਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਖਾਨਦਾਨ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਤਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਬੜਾ ਚਾਅ ਸੀ। ਸਾਡਾ ਆਪਣਾ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਠੇਕੇਦਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸੀ ਪਰ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੱਦ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਬੰਦ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਮਿਹਨਤ ਰੰਗ ਲਿਆਈ ਤੇ ਮੈਂਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਮੈਂ ਜਲੰਧਰ ਲੋਹੀਆਂ ਬਲਾਕ ਦੇ ਮੰਡ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਜਾ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ। ਲੋਹੀਆਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਕੱਚਾ ਰਸਤਾ, ਬਿਲਕੁਲ ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਮੇਰਾ ਸਕੂਲ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਸਕੂਲ ਘਰੋਂ ਕਾਫੀ ਦੂਰ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਰੋਜ਼ ਆਉਣ ਜਾਣ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋ ਕੇ ਮੈਂ ਸਨਿੱਚਰਵਾਰ ਘਰ ਆ ਗਿਆ। ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਬਾਰੇ ਘਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ। ਸਾਰੇ ਬੜੇ ਖੁਸ਼ ਸਨ ਕਿ ਮੈਂ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣ ਗਿਆ, ਮੇਰੀ ਦਿਲੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਪੂਰੀ ਹੋ ਗਈ। ਹੁਣ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿਣਾ। ਮੈਂ ਤੇ ਇਕੱਲਾ ਕਦੇ ਨਾਨਕੇ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਸੀ, ਹੁਣ ਇੱਕ ਅਨਜਾਣ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ। ਦਿਲ ਤਾਂ ਡਰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਚਾਅ ਵੀ ਬੜਾ ਸੀ। ਸਾਡਾ ਸਾਰਾ ਖਾਨਦਾਨ ਵਪਾਰ ਹੀ ਕਰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੱਦ ਸੀ ਕਿ ਵਪਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਬਣਨਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਰਾਤਾਂ ਜਾਗ ਖੂਬ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅੱਜ ਉਸੇ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਮੁੱਲ ਮੈਂਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।
ਐਤਵਾਰ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਨੇ ਸਮਾਨ ਦੀ ਲਿਸਟ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ। ਕਿਹੜਾ ਸਮਾਨ ਜ਼ਰੂਰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਭਾਂਡੇ, ਤਵਾ ਪਰਾਤ, ਸਟੋਵ ਇੱਕ ਪੀਪੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤੇ। ਦੋ ਸੂਟ, ਕੁੜਤਾ ਪਜਾਮਾ, ਗੱਲ ਕੀ ਲੋੜ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਮੈਂ ਕਦੀ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਘਰ ਦਾ ਹਰ ਵੱਡਾ ਜੀਅ ਮੈਂਨੂੰ ਹਦਾਇਤਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। “ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਲੈ ਕੇ ਖਾਣਾ ਨਹੀਂ, ਹੋਟਲ ਤੋਂ ਰੋਟੀ ਨਹੀਂ ਖਾਣੀ। ਉੱਥੇ ਦੇਸੀ ਸ਼ਰਾਬ ਬੜੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਕਦੀ ਪੀਣੀ ਨਹੀਂ। ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਘਰ ਆਉਣਾ, ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਕੂਲ ਜਾਣਾ। ਪੈਸੇ ਧੇਲੇ ਦਾ ਵਸਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਆਦਿ ਵਾਰ ਵਾਰ ਮੇਰੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਸੋਮਵਾਰ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਖਾ ਕੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਏ ਤੇ ਮੰਜੇ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਕਾਫੀ ਫਿਕਰ ਸੀ। ਮੈਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉੱਥੇ ਹੋਰ ਵੀ ਅਧਿਆਪਕ ਕਰਾਏ ਦੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਮੈਂ ਵੀ ਕਮਰਾ ਲੈ ਲਵਾਂਗਾ। “ਦੇਖ ਪੁੱਤ ਪਰਦੇਸ ਦਾ ਮਾਮਲਾ, ਤੂੰ ਕਦੀ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਗਿਆ ਨਹੀਂ, ਬੜੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ। ਬੜਾ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਬਾਹਰ।” ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਵੀ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਆ ਗਈ।
“ਤੁਸੀਂ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰੋ, ਸਾਡੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਉੱਥੇ ਦੋ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹਿੰਦੇ ਐ, ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਮੈਂ ਰਹਿ ਲੈਣਾ।”
“ਪੁੱਤ ਫਿਰ ਵੀ ਬੜਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ।”
“ਤੁਸੀਂ ਕਿਉਂ ਚਿੰਤਾ ਕਰਦੇ ਓ, ਇਹ ਕੋਈ ਨਿਆਣਾ?” ਇਹ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਸਨ। ਉਂਝ ਵੀ ਮਾਵਾਂ ਲਈ ਪੁੱਤਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਹਾਦਰ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਦੂਸਰੀ ਸਵੇਰ ਮੈਂ ਬੱਸ ਫੜੀ, ਸਕੂਲ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਨਵਾਂ ਇਲਾਕਾ ਸੀ, ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਦਿਲ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਚਾਰ ਅਧਿਆਪਕ ਰੋਜ਼ ਸਾਇਕਲਾਂ ਉੱਤੇ ਗੱਲਾਂਬਾਤਾਂ ਕਰਦੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੇ। ਸਾਰੇ ਆਪਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਪਾਉਂਦੇ। ਦਸ ਮੀਲ ਦਾ ਸਫਰ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੰਘ ਜਾਂਦਾ।
ਗਰਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਤਨੀ ਨੇ ਜ਼ਿੱਦ ਕੀਤੀ ਕਿ ਮੈਂਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਓ। ਖੈਰ ਸਾਰੇ ਮੰਨ ਗਏ। ਵੱਡੀ ਬੇਟੀ ਅਜੇ ਚਾਰ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਜਾਵੇ ਪਰ ਪਿਤਾ ਜੀ ਬੋਲੇ, “ਜਾਣ ਦਿਓ, ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਟੁੱਕ ਦੀ ਮੌਜ ਹੋ ਜਾਉ।”
ਆਪਣਾ ਵੱਖ ਕਮਰਾ ਲੈ ਕੇ, ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਤੇ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਗਿਆ। ਪੰਦਰਾਂ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਘਰ ਮਿਲਣ ਆਏ। ਸਾਰੇ ਬੜੇ ਖੁਸ਼ ਸਨ। ਰਾਤ ਰੋਟੀ ਖਾ ਕੇ ਬੈਠੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ। ਅਚਾਨਕ ਪਿਤਾ ਜੀ ਬੋਲੇ, “ਦੇਖ ਪੁੱਤ, ਹੁਣ ਤੂੰ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ, ਤੇਰਾ ਟੱਬਰ ਨਾਲ ਐ। ਇੱਕ ਗੱਲ ਲੜ ਬੰਨ੍ਹ ਲੈ, ਕੱਪੜਾ, ਕਰਿਆਨਾ ਤੇ ਗਹਿਣਾ ਕਦੇ ਉਧਾਰ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ।”
ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਵੀ ਲੱਗੀ ਤੇ ਹੈਰਾਨੀ ਵੀ ਹੋਈ।
“ਦੇਖ ਪੁੱਤ! ਜੇ ਬੰਦੇ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਘੱਟ ਹੋਣਗੇ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਕਰਿਆਨਾ ਖਰੀਦ ਲਊ, ਦੋ ਦੀ ਥਾਂ ਇੱਕ ਸੂਟ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਲਊ। ਗਹਿਣੇ ਤਾਂ ਸ਼ੌਕ ਹੁੰਦਾ, ਜੇ ਨਾ ਵੀ ਪਾਏ ਤਾਂ ਵੀ ਸਰ ਜਾਉ ਪਰ ਉਧਾਰ ਨਾਲ ਕਦੇ ਵੀ ਸ਼ੌਕ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਕਰਨੇ।”
ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਸੀ। ਮੈਂਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗੀ ਲੱਗੀ।
“ਇੱਦਾਂ ਕਿੱਦਾਂ ਕੰਮ ਚੱਲੂ? ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਉਧਾਰ ਤਾਂ ਚੁੱਕਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ। ਕਬੀਲਦਾਰੀ ਦੀਆਂ ਸੌ ਲੋੜਾਂ।” ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਕੋਲੋਂ ਬੋਲੀ। “ਦੇਖ ਪੁੱਤ, ਤੂੰ ਆਪਣਾ ਬਣਦਾ ਵਿਗੜਦਾ ਦੇਖਣਾ। ਇਹ ਕੀ ਗੱਲ ਹੋਈ, ਪਰਦੇਸ ਦਾ ਮਾਮਲਾ। ਸਿਆਣੇ ਆਖਦੇ, ਗੁਰੂ ਬਿਨਾਂ ਗੱਤ ਨਹੀਂ, ਸ਼ਾਹ ਬਿਨਾਂ ਪੱਤ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਕੋਈ ਝੂਠ ਐ।” ਮਾਂ ਵੀ ਸੱਚੀ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਠੇਕੇਦਾਰੀ ਕਰਦੇ ਸੀ ਪਰ ਸਮੇਂ ਦਾ ਫੇਰ ਰੋਟੀ ਤੋਂ ਵੀ ਅਤੁਰ ਹੋ ਗਏ ਸੀ। ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਕੰਮ ਵੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਕੋਈ ਕਰਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਚੰਗਾ ਕਾਰੋਬਰ ਸੀ ਪਰ ਕਿਸੇ ਅੱਗੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਅੱਡੇ। ਅੱਧੀ ਖਾ ਲਈ ਪਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕਰਜ਼ਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਇਹ ਮੈਂ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਬੜੇ ਉਤਰਾਅ ਚੜਾਅ ਦੇਖੇ ਸਨ ਪਰ ਕਿਸੇ ਅੱਗੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅੱਡੇ। ਜਦੋਂ ਲੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦੇ ਸੀ ਤਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਔਖੇ ਵੇਲੇ ਸਹਾਇਤਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕੀਤੀ ਪਰ ਔਖੇ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਕੋਲੋਂ ਮੰਗਿਆ ਨਹੀਂ।
ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਤਨਖਾਹ ਬੜੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਖ਼ਰਚ ਕਰਦਾ। ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਮਨੀਆਰਡਰ ਘਰ ਨੂੰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ। ਸਾਰੇ ਖੁਸ਼ ਸਨ। ਅਚਾਨਕ ਸਾਡੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਰੁਕ ਗਈਆਂ। ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੁਕਾਨ ਉੱਤੋਂ ਉਧਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੈਂਦਾ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੈਂ ਕਰਿਆਨਾ ਲੈਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਤੋਂ ਸਾਰੀਆਂ ਦਾਲਾਂ ਪਾਈਆ ਪਾਈਆ (250/ਗਰਾਮ) ਮੰਗੀਆਂ।
“ਮਾਸਟਰ ਜੀ! ਤਨਖਾਹਾਂ ਰੁਕ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਇਆ, ਕਰਿਆਨਾ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਖਰੀਦੋ। ਪੈਸੇ ਦੀ ਕੋਈ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਪੈਸੇ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ।” ਇਹ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਦੇ ਬੋਲ ਸਨ।”
“ਨਹੀਂ ਜੀ, ਮੈਂ ਕਦੀ ਉਧਾਰ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ।” ਮੈਂ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ।
“ਮਾਸਟਰ ਜੀ! ਕਬੀਲਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ।”
ਪਰ ਮੈਂ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਆਇਆ। ਔਖੇ ਸੌਖੇ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਲੰਘ ਗਏ। ਬੇਟੀ ਲਈ ਅਸੀਂ ਗਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਲੁਆ ਰੱਖਿਆ ਸੀ, ਅਸੀਂ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦੇ ਦਿੰਦੇ। ਆਪਣੀ ਚਾਹ ਅਸੀਂ ਤਕਰੀਬਨ ਬੰਦ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਹੋਰ ਖਰਚੇ ਵੀ ਘਟਾ ਦਿੱਤੇ। ਸਾਈਕਲ ’ਤੇ ਸਕੂਲ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ। ਤਨਖਾਹ ਰੁਕਣ ਕਾਰਣ ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਹੱਥ ਤੰਗ ਸੀ। ਆਖਰ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਇਕੱਠੀ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲ ਗਈ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕਦੇ ਵੀ ਉਧਾਰ ਨਾ ਲਿਆ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਧਦਾ ਗਿਆ। ਨਾ ਕਦੀ ਕਰਿਆਨਾ, ਨਾ ਕਦੀ ਕੱਪੜਾ ਤੇ ਨਾ ਕਦੀ ਗਹਿਣਾ ਉਧਾਰ ਲਿਆ। ਪੈਸੇ ਜੋੜ ਪਲਾਟ ਲਿਆ। ਘਰਵਾਲੀ ਲਈ ਗਹਿਣੇ ਵੀ ਬਣਵਾਏ। ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਲੌਕਰ ਵੀ ਲੈ ਲਿਆ। ਮਕਾਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬੈਂਕ ਮੈਨੇਜਰ ਨੇ ਲੋਨ ਲੈਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਪਰ ਮੈਂ ਹਾਂ ਨਾ ਕੀਤੀ। 32 ਸਾਲ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਏ। ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਾਏ, ਮਕਾਨ ਬਣਾਇਆ, ਮੋਟਰਸਾਇਕਲ ਤੇ ਫਿਰ ਕਾਰ ਵੀ ਖਰੀਦ ਲਈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਚਾਅ ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ। ਘਰਵਾਲੀ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੁਸ਼ ਰੱਖਿਆ ਪਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਦੀ ਵੀ ਉਧਾਰ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ।
ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਕੋਈ ਮੇਰਾ ਚੁੱਕਿਆ ਕਰਜ਼ਾ ਮੰਗਣ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗਾ। ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੂੰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਇਹ ਚਮਤਕਾਰ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ। ਮੈਂ ਬੱਸ ਬਾਪੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ, “ਕਰਿਆਨਾ, ਕੱਪੜਾ ਤੇ ਗਹਿਣਾ, ਕਦੇ ਉਧਾਰ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ।”
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(3398)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)