“ਪੰਘੂੜਾ ਦੇਖਕੇ ਬੇਬੇ ਬੋਲੀ, “ਪੁੱਤ, ਆਹ ਤਾਂ ਤੂੰ ਨਵੀਂ ਪਿਰਤ ਪਾ ਦਿੱਤੀ, ਭਲਾ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ...”
(7 ਫਰਵਰੀ 2022)
ਸੰਨ 1979 ਮੇਰੇ ਘਰ ਬੇਟੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਸੀ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੁਰਨ ਦਾ ਚਾਅ ਸੀ। ਕਾਫੀ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬੱਚਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜੀਅ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ’ਤੇ ਚੁੱਕੀ ਰੱਖਦੇ। ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਾਦੀ ਬਣਨ ਦਾ ਮਾਣ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਬੇਬੇ (ਦਾਦੀ) ਕੁਝ ਉਦਾਸ ਸੀ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਆਖਦੀ, “ਧੀ ਧਿਆਣੀ ਆ ਗਈ, ਚਲੋ ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ। ਜੇ ਜੇਠਾ ਪੁੱਤ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਛੇਤੀ ਜਵਾਨ ਹੋ ਜਾਣਾ ਸੀ।” ਮੈਂ ਬੇਬੇ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵੱਲ ਕੋਈ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦਿੰਦਾ।
ਉਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਮੈਂ ਲੋਹੀਆਂ ਖਾਸ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਸਾਂ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਲੰਧਰੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਮੈਂ ਬੇਟੀ ਲਈ ਲੋਹੇ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ ਲੈ ਆਇਆ। ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਇਹ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਸੀ। ਆਂਢੀ ਗੁਆਂਢੀ ਬੜੀ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਪੰਘੂੜੇ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ। ਪੰਘੂੜਾ ਦੇਖਕੇ ਬੇਬੇ ਬੋਲੀ, “ਪੁੱਤ, ਆਹ ਤਾਂ ਤੂੰ ਨਵੀਂ ਪਿਰਤ ਪਾ ਦਿੱਤੀ, ਭਲਾ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਕੌਣ ਪੰਘੂੜੇ ਲਿਆਉਂਦਾ।”
ਮੈਂ ਹੱਸ ਪਿਆ। “ਬੇਬੇ! ਤੂੰ ਦੇਖੀ ਜਾ, ਅਜੇ ਤਾਂ ਆਪਾਂ ਬੇਟੀ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਵੀ ਪਾਉਣੀ ਹੈ।”
“ਦੇਖ ਪੁੱਤ ਬਾਕੀ ਗੱਲਾਂ ਸਭ ਠੀਕ ਐ, ਪਰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੀ ਰੀਤ ਨਾ ਚਲਾਈਂ।”
ਖੈਰ, ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਬੇਬੇ ਦੀ ਗੱਲ ਮੰਨ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਬੇਟੀ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਚਰਚਾ ਛਿੜ ਪਈ। ਮੈਂ ਇੱਕੋ ਬੱਚੇ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਸੀ। “ਪੁੱਤ ’ਕੱਲਾ ਤਾਂ ਰੁੱਖ ਨਾ ਹੋਵੇ।” ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਅਕਸਰ ਮੈਂਨੂੰ ਸੁਣਾਕੇ ਕਹਿੰਦੀ। ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਵੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲੀ ਵਾਰ ਬੇਟਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਪੂਰਾ ਜਾਵੇ। ਆਖਰ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਦੂਜੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਮਨਾ ਲਿਆ। ਮੈਂ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਕਿ ਕੋਈ ਲਿੰਗ ਟੈਸਟ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਾਰੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ।
ਸੰਨ 1987 ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਘਰ ਦੂਜੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਬੁਰੀ ਘਟਨਾ ਸੀ ਪਰ ਮੇਰੇ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਚੁੱਪ ਸਨ। ਚਾਰ ਕੁ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਅਗਲੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਘਰ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਮੇਰੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਆਖਦੀਆਂ, “ਰੱਖੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਇਹ ਰੱਖੜੀ ਕਿਹਦੇ ਬੰਨ੍ਹਣਗੀਆਂ?” ਜਦੋਂ ਵੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦੇ ਮੁੰਡਾ ਹੁੰਦਾ, ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਮੈਂਨੂੰ ਮਿਹਣਾ ਮਾਰਦੀ, “ਮੈਂ ਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਪੋਤੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਦੇਖੇ ਜਹਾਨੋ ਤੁਰ ਜਾਣਾ।”
ਮੇਰੀ ਸੱਸ ਵੀ ਦੋਹਤੇ ਲਈ ਵਾਸਤੇ ਪਾਉਂਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੀ ਵੱਡੀ ਸਾਲੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਲੜਕੀਆਂ ਸਨ। ਆਖਰ ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਵੀ ਅੜ ਗਈ, “ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੋਰ ਦੇਖ ਲਵੋ, ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਘਰ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ?” ਆਖਰ ਮੈਂ ਜ਼ਿੱਦ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਉਹੀ ਪਹਿਲੇ ਵਾਲੀ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ। ਕੋਈ ਲਿੰਗ ਟੈਸਟ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਸੁੱਖਣਾਂ ਸੁੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਆਖਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸਾਡੀ ਸੁਣ ਲਈ। ਸੰਨ 1995 ਮੇਰੇ ਘਰ ਬੇਟੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਸੋਲਾਂ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਖਾਨਦਾਨ ਦਾ ਨਵਾਂ ਵਾਰਿਸ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਬੜੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਈਆਂ। ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹਲਵਾਈ ਕੋਲੋਂ ਦੇਸੀ ਘਿਓ ਦੇ ਲੱਡੂ ਬਣਵਾਕੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਤੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੇ ਗਏ। ਦੋਹਾਂ ਬੇਟੀਆਂ ਦੀ ਪੁੱਛ ਵਧ ਗਈ। ਤਿੰਨਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਹਰ ਮੰਗ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ।
ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ ਗਿਆ। ਤਿੰਨੇ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਬੜੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਨਿਕਲੇ। ਹਰ ਕਲਾਸ ਪਹਿਲੀ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਵੱਡੀ ਬੇਟੀ ਦੋ ਵਾਰ ਮੈਰਿਟ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਦੋ ਵਾਰ ਸਟੇਟ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਫਸਟ ਆਈ। ਦੋਵੇਂ ਬੇਟੀਆਂ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਐੱਮ. ਏ. ਬੀ, ਐੱਡ ਤੇ ਯੂ. ਜੀ. ਸੀ. ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ। ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰ ਆਏ ਸਨ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਹੁੰਦੇ ਸਾਰ, ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਕਾਰਣ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਚੰਗੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਬੇਟਾ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਸੰਵਾਰਨ ਲਈ ਬਦੇਸ਼ ਚਲੇ ਗਿਆ।
ਹੁਣ ਬੇਟੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੀ ਘੜੀ ਆ ਗਈ। ਮਾਰਚ 2021 ਵਿੱਚ ਮੈਂਨੂੰ ਕਰੋਨਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਤਨੀ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਬੇਟੀਆਂ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੋਵੇਂ ਬੇਟੀਆਂ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਪਹੁੰਚ ਗਈਆਂ। ਮੈਂਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਮੇਰੇ ਟੈਸਟਾਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਬਿੱਲ ਦਾ ਫਿਕਰ ਸੀ।
ਹਫਤੇ ਬਾਅਦ ਮੇਰੀ ਵੱਡੀ ਬੇਟੀ ਨੇ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾ ਬਿੱਲ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਮੈਂਨੂੰ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਥੇ ਡਾਕਟਰ ਹੋਰ ਵੀ ਲਾਲਚੀ ਨਿਕਲੇ। ਮੇਰਾ ਕਰੋਨਾ ਵਿਗੜ ਗਿਆ, ਹਾਲਤ ਕਾਫੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈ। ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਦੀ ਨੇਕ ਸਲਾਹ ਨਾਲ, ਨੀਮ ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮੈਂਨੂੰ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਵੱਡੀ ਬੇਟੀ ਪੀ. ਜੀ. ਆਈ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਲੈ ਗਈ। ਛੋਟੀ ਬੇਟੀ ਨੇ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾ ਬਿੱਲ ਦਿੱਤਾ। ਕਰੋਨਾ ਕਾਰਣ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਵੱਡੇ ਦਮਾਦ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨਾਲ ਮੈਂ ਪੀ. ਜੀ. ਆਈ. ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਮੈਂਨੂੰ ਬੈੱਡ ਵੀ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਮੇਰਾ ਇਲਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।
ਮੇਰੀ ਵੱਡੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪੈਰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਦੂਜਾ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ। ਆਖਰ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮੋੜਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਧੁਰੋਂ ਧਰਮਰਾਜ ਦੇ ਬੂਹੇ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾ ਕੇ ਮੁੜਿਆ। ਮੇਰੀ ਬੇਟੀ ਮੇਰੇ ਖਾਣ ਪੀਣ, ਦਵਾ ਦਾਰੂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੀ। ਇੱਕੀ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਹਸਪਤਾਲ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਵੱਡੀ ਬੇਟੀ ਮੈਂਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਖਰੜ ਲੈ ਗਈ। ਹੁਣ ਉਹ ਰਾਤ ਦਿਨ ਮੇਰੀ ਸੇਵਾ ਸੰਭਾਲ ਕਰਦੀ। ਲੋੜ ਪੈਣ ’ਤੇ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਵੀ ਦੁੱਧ, ਚਾਹ ਬਣਾਕੇ ਦਿੰਦੀ। ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਹਫਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਉਂਦੀ ਤੇ ਦੋ ਦਿਨ ਰਹਿਕੇ ਵਾਪਸ ਘਰ ਚਲੇ ਜਾਂਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਘਰ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੌ ਚੋਰੀ ਚਕਾਰੀ ਦਾ ਡਰ ਸੀ। ਉੱਧਰ ਬਦੇਸ਼ ਬੈਠਾ ਬੇਟਾ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਲਈ ਤੜਫ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਸਾਰੀਆਂ ਹਵਾਈ ਸੇਵਾਵਾਂ ਠੱਪ ਸਨ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਤਨੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ, “ਬੇਟੀ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ। ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ। ਚਲੋ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਚੱਲੀਏ।”
ਕੋਲੋਂ ਬੇਟੀ ਬੋਲ ਪਈ, “ਲੋਕ ਤਾਂ ਬੜਾ ਕੁਝ ਬੋਲਦੇ ਨੇ, ਜਦੋਂ ਤਕ ਡੈਡੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ, ਇਹ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਰਹਿਣਗੇ।”
ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੈਂ ਦੋਹਾਂ ਬੇਟੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੱਦਿਆ। “ਹਾਂ ਬਈ, ਹੁਣ ਦੱਸੋ ਤੁਹਾਡਾ ਕਿੰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਖਰਚ ਹੋਇਆ? ਛੋਟੀ ਚੁੱਪ ਰਹੀ, ਵੱਡੀ ਬੋਲ ਪਈ, “ਸਾਡਾ ਵੀ ਕੋਈ ਫਰਜ਼ ਬਣਦਾ, ਆਹ ਜਿਹੜਾ ਪਹਿਲੀ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਰੁੱਗ ਭਰਕੇ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਮਿਲਦਾ, ਇਹ ਸਭ ਤੁਹਾਡੀ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਹਾਡਾ ਪੁੱਤ ਖਰਚਾ ਕਰਦਾ, ਫਿਰ ਵੀ ਹਿਸਾਬ ਪੁੱਛਦੇ? ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਧੇਲੇ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ।”
ਬੇਟੀ ਦੀ ਇਸ ਦਲੀਲ ਦਾ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਡੇਢ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਸਿਹਤਯਾਬ ਹੋ ਕੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਆ ਗਿਆ। ਕਰੋਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਤੇ ਮਿੱਤਰ ਮੇਰੇ ਘਰ ਆਉਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਸਨ। ਫੋਨ ਉੱਤੇ ਮੇਰੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦਾ ਪਤਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ। ਹਾਲ ਚਾਲ ਪੁੱਛਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਕੋਈ ਇਹੀ ਆਖਦਾ, “ਸੰਧੂ ਸਾਬ! ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਹੋ, ਜੋ ਇੱਦਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲੀਆਂ। ਜਿੰਨੀ ਸੇਵਾ ਸੰਭਾਲ ਤੁਹਾਡੀ ਧੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤੀ ਇੰਨੀ ਤਾਂ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਪੁੱਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।” ਇੰਨਾ ਸੁਣ ਮਾਣ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਮੈਂਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਮੂਰਖਾਂ ’ਤੇ ਤਰਸ ਆਉਂਦਾ ਜੋ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਕੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਧੀਆਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਧੀਆਂ ਵੀ ਪੁੱਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(3340)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)