“ਹਾਂ ਬਈ, ਕੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈਂ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ? … ਵੱਡਾ ਨਾਢੂ ਖਾਂ? ਸਿਆਣੇ ਐਵੇਂ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ...”
(28 ਅਕਤੂਬਰ 2021)
ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਜਪਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ ਪੈਰਾ ਓਲੰਪਿਕਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਰਹੇ ਸਰੀਰਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਅਧੂਰੇ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀ ਕਮਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਸੋਨੇ, ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਤਮਗਿਆਂ ਦੀ ਝੜੀ ਲਗਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਮ ਉੱਚਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਹ ਖਿਡਾਰੀ ਪੈਰਾ ਓਲੰਪਿਕਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹੋਏ ਓਲੰਪਿਕਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਆਮ ਤੇ ਪੂਰਨ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਉੱਪਰ ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਪੈਂਦੇ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਟੀਵੀ ਉੱਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਦੇ ਮੈਂ ਦੇਖਦਾ ਸੀ, ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਮਰਹੂਮ ਪਿਤਾ (ਪਾਪਾ) ਜੀ ਦਾ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਚਿਹਰਾ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵੀ ਸਰੀਰਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਅਧੂਰੇ ਸਨ। ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਸਾਲ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਜਦੋਂ ਸਲਾਨਾ ਛੁੱਟੀ ਉੱਪਰ ਘਰ ਆਏ ਹੋਏ ਸਨ ਤਾਂ ਇੱਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣਾ ਖੱਬਾ ਹੱਥ ਗਵਾ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਭਾਵ ਸੰਨ 1964 ਦੇ ਫੌਜ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਤਹਿਤ ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਪੈਨਸ਼ਨ ਤੇ ਕੋਈ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਦਿੱਤਿਆਂ ਘਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਪੰਝੀ ਸਾਲ ਦੇ ਅਧੂਰੇ ਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨ, ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਓਲੰਪਿਕਸ ਵਿੱਚ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਵਾਸਤੇ ਤਮਾਮ ਉਮਰ ਲੜਨਾ ਸੀ। ਵਾਪਰੇ ਹਾਦਸੇ ਤੋਂ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਾਪਾ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬੱਚਾ ਅਜੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਰੀਰਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਪੂਰਨ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆ ਤੇ ਲਗਨ ਵੇਲੇ ਦਿੱਤੇ ਸਾਥ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਚਨਾਂ ਨੂੰ ਹਕੀਕੀ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾਉਂਦਿਆਂ ਉਸਨੇ ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੂੰ ਤਾਉਮਰ ਸਾਥ ਦੇਣ ਦਾ ਬਚਨ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਹੱਥ ਫੜੀ ਉਹ ਦੋਨੋਂ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਓਲੰਪਿਕਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਪਏ।
ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੇ ਗਰਿਫ਼ ਵਿੱਚ ਚਪੜਾਸੀ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਪਤਨੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਸਿਊਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰਾ ਜਨਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਖਰਚੇ ਵਧ ਗਏ। ਸਾਡੀ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੇ ਚਪੜਾਸੀ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। ਸਹੁਰੇ ਪਿੰਡ ਕਰਿਆਨੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਖੋਲ੍ਹ ਲਈ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਝੱਲਣੀ ਪਈ। ਦੁਕਾਨ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕਹਿਣ ਉੱਪਰ ਚੱਪਲਾਂ ਬੂਟ ਆਦਿ ਦੀ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਸਾਈਕਲ ਉੱਪਰ ਫੇਰੀ ਲਗਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਮਨ ਬਣਾਇਆ। ਪਰ ਫੌਜ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੂੰ ਫੇਰੀ ਲਗਾਉਣ ਜਾਣ ਵਾਸਤੇ ਹੌਸਲਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੂੰ ਹੌਸਲਾ ਕਿਵੇਂ ਪਿਆ ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਓਲੰਪਿਕਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਤਮਗੇ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਏ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਦੱਸਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ:
ਸੰਨ 1967-68 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਪਟਕਣੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਪਰ ਮੈਂ ਸੰਭਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਮੈਂ ਦੁਬਾਰਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡ ਦੁਕਾਨ ਖੋਲ੍ਹਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਿੰਡ ਦੁਕਾਨ ਵਾਸਤੇ ਸਹੀ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਮੈਂ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਕਿ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਮੈਂਨੂੰ ਡੇਢ ਕੁ ਸੌ ਰੁਪਏ ਦਾ ਘਾਟਾ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਨ ਫਿਰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ। ਸੋਚਾਂ ਕਿ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਚੰਗੇ ਵਾਸਤੇ ਸੀ ਪਰ ਹੋ ਉਲਟ ਗਿਆ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੰਦਾ ਸੋਚਦਾ ਕੁਝ ਹੈ ਤੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੱਬ ਅਜੇ ਵੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਨਰਾਜ਼ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿੱਦਾਂ ਉਹ ਮੈਂਨੂੰ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਰਾੜ੍ਹ ਰਾੜ੍ਹ ਕੇ ਸੋਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਵੀ ਆਹਿਸਤਾ ਆਹਿਸਤਾ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਕੇ ਖ਼ਰਾ ਹੋਣ ਦਾ ਪੱਕਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਅਖੀਰ, ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਤੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਆ ਤੇ ਸਹੁਰੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਆ ਗਿਆ।
ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਥੇ ਮੈਂਨੂੰ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ ਰੈਡੀ ਮੇਡ ਬਣੀਆਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਤੇ ਰਬੜ ਦੀਆਂ ਚੱਪਲਾਂ ਤੇ ਬੂਟ ਲਿਆ ਕੇ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਫੇਰੀ ਲਾ ਕੇ ਵੇਚਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਇੱਕ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਪਿੰਡ ਗਿਆ। ਉਸ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਤੇ ਉਸਦੇ ਕੁਝ ਸਾਥੀ ਅਗਲੇ ਸਨਿੱਚਰਵਾਰ ਜਲੰਧਰ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਸੌਦਾ ਲਿਆਉਣ ਵਾਸਤੇ। ਜੇ ਮੈਂ ਚਾਹਾਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜਲੰਧਰ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਸੰਦੂਕ ਤੇ ਝੋਲਿਆਂ ਨਾਲ ਲੱਦਿਆ ਸਾਈਕਲ, ਕੱਚਿਆਂ ਤੇ ਉੱਭੜ ਖਾਬੜ ਰਸਤਿਆਂ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਹੱਥ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣਾ ਸੌਖਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਅਖੀਰ, ਮੈਂ ਦੋ ਸੌ ਰੁਪਏ ਲੈ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਜਲੰਧਰ ਚਲਾ ਗਿਆ।
ਜੋ ਸਮਾਨ ਉਹ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਉਹੀ ਉਹ ਮੈਂਨੂੰ ਵੀ ਲੈ ਦਿੰਦੇ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਖਾਧੀ। ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਦੋ ਫਿਲਮਾਂ ਵੇਖੀਆਂ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਸਮਾਨ ਦੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਸਮੇਤ ਆ ਕੇ ਲੇਟ ਗਏ। ਸਵੇਰੇ ਅਸੀਂ ਬੋਰੀਆਂ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀਆਂ। ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਵਾਲਾ ਬੰਦਾ ਤਾਂ ਸਹੁਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਉੱਤਰ ਗਿਆ। ਬਾਰਾਂ ਕੁ ਵਜੇ ਮੈਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਉੱਤਰ ਗਿਆ। ਸਮਾਨ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਸਮਾਨ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਉਸੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹੀ ਸਮਾਨ ਵੇਚਣ ਵਾਸਤੇ ਫੇਰੀ ਉੱਪਰ ਜਾਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ ਪਰ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਪਈ। ਮੈਂ ਸ਼ਰਮ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਅਖੀਰ, ਨਹੀਂ ਗਿਆ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਪੰਜ ਦਿਨ ਨਿਕਲ ਗਏ। ਮੈਂ ਘਰ ਪਏ ਰਹਿਣਾ। ਮੇਰਾ ਸੁਭਾਅ ਵੀ ਚਿੜਚਿੜਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਂ ਵੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਡਰ ਕੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਕੁਝ ਨਰਾਜ਼ ਵੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਮੈਂਨੂੰ ਸਮਝਾਏ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਸਮਾਨ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ ਤਾਂ ਹੁਣ ਹਿੰਮਤ ਕਰਕੇ ਉਸ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਵੀ ਜਾਵਾਂ।
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਗਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਹ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਸਾਡੇ ਘਰ ਆਇਆ ਤੇ ਬੋਲਿਆ, “ਹਾਂ ਬਈ, ਕੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈਂ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ? … ਵੱਡਾ ਨਾਢੂ ਖਾਂ? ਸਿਆਣੇ ਐਵੇਂ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਬਈ ਰੱਸਾ ਸੜ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਉਹਦਾ ਵੱਟ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। … ਤੂੰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਆਕੜ ਰਿਹੈਂ? ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਹੈ ਕੀ? ਤੈਨੂੰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸ਼ਰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈ? ਉਹ ਜਿਹੜੇ ਕੁਝ ਮੁੰਡੇ ਪਠਾਨਕੋਟ ਤੋਂ ਕੱਪੜਾ ਵੇਚਣ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਸਾਇਕਲ ਉੱਪਰ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸ਼ਰਮ ਆਉਂਦੀ ਨਹੀਂ … ਸੌ ਸੌ ਰੁਪਏ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੂਟ ਪਾਏ ਹੁੰਦੇ ਨੇ … ਫਿਰ ਤੂੰ ਕਿੱਥੋਂ ਦਾ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਹੈਂ? … ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦਾ ਤੂੰ ਬਾਪ ਬਣ ਗਿਐਂ … ਰਕਮ ਖਰਚ ਕਰਕੇ ਚੱਪਲਾਂ ਬੂਟ ਖਰੀਦ ਕੇ ਲੈ ਆਇਐਂ … ਤੇ ਹੁਣ ਮੂੰਹ ਛੁਪਾ ਕੇ ਚੌਵੀ ਘੰਟੇ ਘਰ ਪਿਆ ਰਹਿਨੈਂ ਹਰਾਮੀਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ … ਚੱਲ ਪੁੱਤਰਾ, ਉੱਠ ਹਿੰਮਤ ਕਰ। ਕੋਈ ਕੰਮ ਛੋਟਾ ਜਾਂ ਵੱਡਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸੋਚ ਛੋਟੀ ਜਾਂ ਵੱਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚੱਲ ਪਾ ਚੱਪਲਾਂ ਤੇ ਬੂਟ ਸੰਦੂਕ ਵਿੱਚ ਤੇ ਫੇਰੀ ਉੱਪਰ ਜਾ। … ਰੱਬ ਭਲਾ ਕਰੇਗਾ।” ਉਸ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਚੰਗੀ ਝਾੜ ਵੀ ਪਾਈ ਤੇ ਹੌਸਲਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ।
ਮੈਂ ਉੱਠਿਆ। ਸਮਾਨ ਇੱਕ ਸੰਦੂਕ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ। ਸਾਈਕਲ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਉੱਪਰ ਬੰਨ੍ਹਿਆ। ਕੁਝ ਚੱਪਲਾਂ ਤੇ ਬੂਟਾਂ ਨੂੰ ਰੱਸੀ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਹੈਂਡਲ ਨਾਲ ਲਟਕਾ ਲਿਆ ਤੇ ਘਰੋਂ ਨਿਕਲ ਪਿਆ। ਸਾਈਕਲ ਜਿਸ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਿਆ ਉੱਧਰ ਹੀ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਅਚਾਨਕ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਨੇੜੇ ਪੈਂਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਨੇ ਮੇਰੇ ਸਾੲਕਿਲ ਦੇ ਹੈਂਡਲ ਉੱਪਰ ਲਟਕ ਰਹੀਆਂ ਚੱਪਲਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ। “ਭਾਈ ਇਹ ਚੱਪਲਾਂ ਵੇਚਣ ਵਾਸਤੇ ਨੇ …?” ਉਹ ਕੁੜੀ ਬੋਲੀ
“ਹਾਂ ਜੀ ਭੈਣਜੀ!” ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਨਿਕਲਿਆ। ਉਹ ਕੁੜੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਮੁਸਕਰਾਈ। ਉਸਨੇ ਆਵਾਜਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਝ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬੁਲਾ ਲਿਆ। ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਮੇਰੇ ਸਾਈਕਲ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ਚੱਪਲਾਂ ਦੇਖਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ। ਮੁੱਲ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ ਉਸ ਚੱਪਲਾਂ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਭਾਈ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁੱਲ ਦੱਸਣਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਡੇਢ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦੀ ਚੱਪਲ ਦਾ ਮੁੱਲ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਰੁਪਏ ਦੱਸਿਆ।
“ਭਾਈ ਇਹ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਏ, ਕੁਝ ਘੱਟ ਕਰ ਮੁੱਲ … ਤਿੰਨ ਰੁਪਏ ਲਗਾ ਲੈ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਖਰੀਦ ਲਵਾਂਗੀਆਂ …।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਬੋਲੀ।”
“ਵੈਸੇ ਮੈਂਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਪਰ ਚਲੋ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਹੋ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ।” ਬੋਲਦੇ ਹੋਏ ਮੈਂ ਅੰਦਰ ਹੀ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਦੀ ਥਾਂ ਦੋ ਦੋ ਜੋੜੇ ਖਰੀਦ ਲਏ। ਮੈਂ ਪੈਸੇ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਮਹੱਲੇ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਨੇ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰ ਕੇ ਸਾਰੇ ਮਹੱਲੇ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਲਿਆ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਮੇਰਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਵਿਕ ਗਿਆ।
ਮੈਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਘਰ ਆ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਤਕ ਘਰ ਵਾਲੇ ਅਜੇ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਏ ਸਨ। ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਸਾਂ। ਉਸ ਦਿਨ ਕੁਲ ਵਿਕਰੀ ਸੱਠ ਰੁਪਏ ਦੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ ਤੀਹ ਕੁ ਰੁਪਏ ਮੇਰੀ ਕਮਾਈ ਦੇ ਸਨ। ਮੈਂਨੂੰ ਯਾਦ ਆਇਆ ਕਿ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਾਂ। ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲਦੀ ਸੀ ਉਹ ਵੀ ਚਾਲੀ ਰੁਪਏ। ਉੱਧਰ ਉਸ ਦਿਨ ਮੈਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਤੀਹ ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਲਏ ਸਨ।
ਰਾਤ ਨੂੰ ਘਰ ਵਾਲੇ ਆਏ। ਜਦੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੀਹ ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਕੇ ਲਿਆਇਆ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਸੁਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਈ। ਮੈਂ ਸਾਰੇ ਰੁਪਏ ਉਸਦੇ ਅੱਗੇ ਢੇਰੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੇ। ਉਸਨੇ ਗਿਣੇ ਤਾਂ ਉਹ ਬਾਗ਼ੋਬਾਗ਼ ਹੋ ਗਈ, ਨੱਚਦੀ ਫਿਰੇ। ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਰੱਬ ਦਾ ਸਿਮਰਣ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮੈਂ ਫਿਰ ਦੂਸਰੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਫੇਰੀ ਉੱਪਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਿਨ ਵੀ ਕੁਝ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦਿਨ ਮੈਂ ਅੱਸੀ ਨੱਬੇ ਰੁਪਏ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਕੀਤੀ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚੱਲ ਨਿਕਲਿਆ …।”
ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਓਲੰਪਿਕਸ ਵਿੱਚ ਤਮਗੇ ਜਿੱਤਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(3108)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: