“ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਮੈਨੂੰ ਰੇਲ ਅਤੇ ਬੱਸ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਮੈਂ ...”
(30 ਜੁਲਾਈ 2025)
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਖਿਲਾਫ ਸਖ਼ਤੀ ਅਪਣਾਉਂਦਿਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਦਾ ਡੋਪ ਟੈੱਸਟ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਵੀ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਕਦਮ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕਿੰਨਰਾਂ ਖਿਲਾਫ ਵੀ ਸਖਤ ਕਦਮ ਪੁੱਟਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਤੇ ਕਿੰਨਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮੰਗਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਇੱਕ ਗੋਰਖ ਧੰਦਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਣਪ ਰਿਹਾ ਇਹ ਗੋਰਖ ਧੰਦਾ ਸਮਾਜ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਨੌਤੀ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਮ ਲੋਕ ਡਾਢੇ ਦੁਖੀ ਹਨ।
ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਵਿਆਹ-ਸ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਮੁੰਡਾ ਜੰਮਣ ’ਤੇ ਲੋਕ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਕਿੰਨਰਾਂ (ਹੀਜੜਿਆਂ) ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿੰਨਰਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਬੁਲਾਉਣਾ ਚੰਗਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਵਕਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਰਾਂ ਨੂੰ 1100 ਰੁਪਇਆ ਤੇ ਕੁਝ ਕੱਪੜੇ ਆਦਿ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਹ ਕਿੰਨਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਗਏ। ਗਿਆਰਾਂ ਸੌ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 3100 ਤੇ ਉਸ ਮਗਰੋਂ 5100 ਰੁਪਏ ਇਹ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਲੈਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਕਈ ਸਰਦੇ ਪੁੱਜਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਹ ਕਿੰਨਰ ਤੈਅ ਰਿਵਾਜ਼ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਸੇ ਵੀ ਲੈ ਜਾਂਦੇ।
ਪਰ ਅੱਜ ਹਾਲਾਤ ਬਿਲਕੁਲ ਬਦਲ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿੰਨਰਾਂ ਨੇ ਘਰ ਬੁਲਾਏ ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਅਥਾਹ ਵਾਧਾ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਫੀਸ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 51 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਾਣਯੋਗ ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਇੱਕ ਜਜਮੈਂਟ ਮੁਤਾਬਕ ਹੁਣ ਕਿੰਨਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਘਰ ਤੋਂ ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ 1100 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਬੇਟਾ ਹੋਣ ’ਤੇ 500 ਰੁਪਇਆ ਹੀ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਕਿੰਨਰ ਫਿਰ ਵੀ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਧ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਿੰਨਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਰੇਲ ਗਡੀਆਂ ਅਤੇ ਬੱਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਤਾਦਾਦ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣਗੇ। ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਇਹ ਕਿੰਨਰ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਭਿਖਾਰੀ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੌਰਾਹਿਆਂ ਉੱਤੇ ਅਕਸਰ ਮਿਲਣਗੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿੰਨਰਾਂ ਅਤੇ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਕਾਫੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਵਗੈਰਾ ਦੇ ਕੇ ਭੀਖ ਮੰਗਣ ਉੱਤੇ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬੱਚੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਸਗੋਂ ਵਧੇਰੇ ਬੱਚੇ ਬਾਹਰਲੇ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਅਗਵਾ ਕਰਕੇ ਲਿਆਂਦੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਖਰੀਦ ਕੇ ਲਿਆਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਭੀਖ ਮੰਗਣ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕਰਤਾ ਧਰਤਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਹਿਜ਼ ਖਾਣ ਲਈ ਦੋ ਡੰਗ ਦੀ ਰੋਟੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਮੈਨੂੰ ਰੇਲ ਅਤੇ ਬੱਸ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਕੇ ਰੇਲ ਅਤੇ ਬੱਸ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿੰਨਰਾਂ ਅਤੇ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਰੇਆਮ ਪੈਸੇ ਮੰਗੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪੈਸੇ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਮਜਬੂਰੀਵੱਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਰਹੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੀ ਇੰਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰਨ 10-20 ਰੁਪਏ ਦੇਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਭੀਖ ਮੰਗਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਕੋਰਟ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਦਾ ਹਸਪਤਾਲ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਾਫੀ ਮਰੀਜ਼ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਔਰਤ ਹਸਪਤਾਲ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਬੰਦੇ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਮੰਗਦੀ ਹੈ। ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਰੀਬ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਪੋਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਭੀਖ ਵਾਸਤੇ ਭੇਜਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਕਿੰਨਰ ਅਤੇ ਭੀਖਰੀਪੁਣਾ ਇੱਕ ਗੋਰਖ ਧੰਦਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਆਪਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੁਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਫਲਾਣਾ ਭਿਖਾਰੀ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਇਆ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਨਹੀਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਇਹ ਧੰਦਾ ਕਾਫੀ ਫੈਲ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਇਹ ਭਿਖਾਰੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਰ ਗਲੀ ਮੁਹੱਲੇ, ਬਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਥਾਂਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਬੱਸ ਅੱਡੇ, ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ, ਹਸਪਤਾਲ, ਪਾਰਕ, ਮਾਲਜ਼ ਵਗੈਰਾ ਆਦਿ ਜਗ੍ਹਾ ’ਤੇ ਭੀਖ ਮੰਗਦੇ ਆਮ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿੰਨਰਾਂ ਅਤੇ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਲੋਕ ਬੇਹੱਦ ਦੁਖੀ ਹਨ। ਮੈਂ ਖੁਦ ਕਈ ਵਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ। ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਇਹ ਤਿੱਖੜ ਦੁਪਹਿਰ ਆ ਕੇ ਘਰ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵਜਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਘਰ ਵਾਲਾ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਗੇਟ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅੱਗੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਕਲਪ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦੇ ਕਿ ਬੰਦਾ ਆਰਾਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਜਾਂ ਡਿਊਟੀ ’ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਫਿਰ ਮੰਗਣਗੇ ਵੀ ਪੂਰੇ ਰੋਅਬ ਨਾਲ, ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਨਾ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਬਲਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮੋੜਨਾ ਹੋਵੇ। ਇੱਕ ਦੋ ਰੁਪਏ ਤਾਂ ਇਹ ਫੜਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਮੰਗ ਵੀ 10 ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
ਪਹਿਲਾ ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਲੋਕ ਘਰ ਆਏ ਮੰਗਤੇ ਨੂੰ ਆਟਾ ਵਗੈਰਾ ਪਾ ਦਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਲੈ ਕੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਮੰਗਤੇ ਜਾਂ ਭਿਖਾਰੀ ਤਾਂ ਤੋਬਾ ਤੋਬਾ! ਘੱਟ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ’ਤੇ ਬੜੇ ਰੋਹਬ ਨਾਲ ਕਹਿਣਗੇ, “ਸਰਦਾਰ ਜੀ, ਇਸ ਸੇ ਕਿਆ ਬਣੇਗਾ? ਥੋੜ੍ਹੇ ਔਰ ਤੋਂ ਦੇ ਦੋ ਨਾ।”
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਿਖਾਰੀ ਅਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਸਿਹਤ ਪੱਖੋਂ ਚੰਗੇ ਹੱਟੇ ਕੱਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਚੰਗਾ ਭਲਾ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਦੇਖੋ ਦੇਖੀ ਇਹ ਲੋਕ ਭੀਖ ਮੰਗਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਲਾਹਨਤ ਹੈ।
ਕਿੰਨਰਾਂ ਅਤੇ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਤਾਦਾਦ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਚੁਨੌਤੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸਖ਼ਤ ਕਾਨੂੰਨ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿੰਨਰਾਂ ਦੀ ਅਮਰਵੇਲ ਵਾਂਗ ਵਧ ਰਹੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਬੰਦਾ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸਾਮਾਨ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੁਝ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ, ਇਹ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਉਸਦੇ ਕੱਪੜੇ ਖਿੱਚੀ ਜਾਣਗੇ। ਬੰਦਾ ਖਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਤਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੰਗਣ ਦੇ ਲਾਲਚ ਸਕੂਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ।
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ 10-10, 12-12 ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਭੀਖ ਮੰਗ ਰਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੰਗਣ ਦੀ ਵਜਾਹ ਕਰਕੇ ਗਲਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰਨ ਦਾ ਡਰ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਾਸਤੇ ਚਣੌਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਚੋਰੀ ਅਤੇ ਲੁੱਟ ਖੋਹ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਾਸਤੇ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਤੋਂ ਘਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੋ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਿੰਨਰਾਂ ਅਤੇ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਲਗਾਮ ਪਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪਣਪ ਰਹੇ ਗੋਰਖ ਧੰਦੇ ਤੋਂ ਨਜਾਤ ਮਿਲ ਸਕੇ।
ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਖ਼ਤੀ ਵਾਲੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਜਾਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਸਰਾਹਨਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਉੱਥੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਿੰਨਰਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਜੋ ਉਕਤ ਦੋਵੇਂ ਗੋਰਖ ਧੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਦਿਵਾਈ ਜਾ ਸਕੇ।
* * * * *
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ: (