“ਭਾਵੇਂ ਭਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਸਹਿਯੋਗ ਚਾਚੀ ਨੂੰ ਬਚਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ, ਪਰ ...”
(23 ਨਵੰਬਰ 2017)

ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਬਾਹਰਲੀ ਫਿਰਨੀ ਕੋਲੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ ਜਦੋਂ ਅੱਜ ਵੀ ਚਾਚਾ ਦਾਰਾ ਮੈਨੂੰ ਪਛਾਣਦਾ ਹੋਇਆ ਸਿਰ ’ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਅਕਸਰ ਬਚਪਨ ਦੀ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਛੂਹਣ ਛਪਾਕੀ ਖੇਡਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਗਲੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਘਰ ਆਪਣੇ ਲਗਦੇ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਛੁਪਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਘਰ ਅੰਦਰ ਲੁਕ ਜਾਂਦੇ ਸਾਂ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਚਾਚੇ ਦਾਰੇ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਛੁਪੇ ਤਾਂ ਚਾਚੀ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਲ ਬੁਲਾ ਕੇ ਮਿੱਠੀ ਰੋਟੀ ਵੰਡਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਅਸੀਂ ਖੁਸ਼ੀ ਖੁਸ਼ੀ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦੇ ਦੁੜੰਗੇ ਲਾਉਂਦੇ ਬਾਹਰ ਆ ਰਹੇ ਸਾਂ। ਸਾਡਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਸੀ ਕਿ ਚਾਚੇ ਦਾਰੇ ਹੁਣਾ ਨੇ ਪੁਰਾਣਾ ਕੱਚਾ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਨਵਾਂ ਪੱਕਾ ਘਰ ਖਰੀਦਿਆ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਦ ਸ਼ੁਭ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਠੀ ਰੋਟੀ ਵੰਡੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ।

ਆਪਣੇ ਘਰ ਵੱਲ ਜਾਂਦਿਆਂ ਜਦੋਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਰੋਟੀ ਵਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ’ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਉੱਭਰ ਆਈ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਮੇਰੀ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਕੋਈ ਹੱਦ ਨਾ ਰਹੀ ਕਿ ਆਖਿਰ ਪਿਤਾ ਜੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਖਬਰ ’ਤੇ ਇੰਨੇ ਚਿੰਤਤ ਕਿਉਂ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ‘ਬੇਗਾਨੀਆਂ ਛੱਤਾਂ ਦੇ ਕਾਹਦੇ ਸ਼ਗਨ ਹੁੰਦੇ ਐ?’ ਪਿਤਾ ਜੀ ਇੱਕ ਦਮ ਚਾਚੇ ਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਏ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਫਿਕਰ ਦਾ ਕਾਰਣ ਜਾਣਨ ਲਈ ਮੈਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਲੱਗੀ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਚਾਚਾ ਮੰਜੇ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਗਲ ਲੱਗ ਕੇ ਸਿਸਕੀਆਂ ਲੈਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਗੱਚ ਭਰ ਆਇਆ। ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਭਾਵੇਂ ਚੁੱਪ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇੱਕ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਪੀੜਿਤ ਚਾਚੀ ਮੰਜੇ ’ਤੇ ਪਈ ਹਟਕੋਰੇ ਭਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਚਾਚੇ ਦੀ ਨਵ-ਵਿਆਹੀ ਧੀ ਅਜੇ ਵੀ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਬਾਲ ਕੇ ਮਿੱਠੀ ਰੋਟੀ ਬਣਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਚਾਚਾ ਦਾਰਾ ਭਾਵੇਂ ਖੂਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਚਾ ਕਹਿੰਦੇ ਸਾਂ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਚਾਚਾ ਜੀ ਦੇ ਮੋਢੇ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਹੌਸਲਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹੋਣ ਕਿ ਮੇਰੇ ਹੁੰਦੇ ਤੈਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਅਪਣੱਤ ਭਰੀ ਤਸੱਲੀ ਨੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਜਿੰਦਗੀ ਲਈ ਨਵੀਂ ਉਮੀਦ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ।

ਦਰਅਸਲ ਉਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀ ਚਾਚਾ ਜੀ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਪਤਲੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਚਾਚੀ ਦੀ ਨਾਮੁਰਾਦ ਬਿਮਾਰੀ ’ਤੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਖਰਚਾ ਅਤੇ ਧੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਲਈ ਚੁੱਕੇ ਕਰਜੇ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਲੱਕ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਘਰ ਦੀ ਜਮੀਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਠੇਕੇ ’ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਚਾਚਾ ਦਿਨ ਰਾਤ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਪਰ ਚਾਰੇ ਪੱਲੇ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰੇ ਨਾ ਹੁੰਦੇ। ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦੇ ਵਿਆਜ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਧਾਂਦਲੀਆਂ ਵਾਰੇ ਪਾਪਾ ਜੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ। ਆਖਿਰ ਹਾਲਾਤ ਇੱਥੋਂ ਤੀਕ ਪੁੱਜ ਗਏ ਕਿ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਬਣਾਇਆ ਆਪਣਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਕੱਚਾ ਮਕਾਨ ਵੀ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖਣਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਹੁਣ ਉਹ ਕਿਸੇ ਪੱਕੀ ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਦੋ ਕਮਰੇ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ ਪਰ ਉਸ ਆਪਣੇ ਕੱਚੇ ਮਕਾਨ ਦੀ ਯਾਦ ਦੀ ਚੀਸ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪੀੜ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ।

ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੋਹਤਬਰ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਵਿਆਜ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਬੇਨਿਯਮੀਆਂ ਉਸਨੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਈਆਂ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਧੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ’ਤੇ ਹੋਏ ਖਰਚੇ ਲਈ ਉਹ ਸਿਰਫ ਮੂਲ ਲੈਣਾ ਹੀ ਮੰਨ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਰੱਜੇ ਪੁੱਜੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਚਾਚੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਖਰਚਾ ਕਰਨ ਦਾ ਜਿੰਮਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਭਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਸਹਿਯੋਗ ਚਾਚੀ ਨੂੰ ਬਚਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ, ਪਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਮਾਂ ਕਰਵਟ ਜਰੂਰ ਲੈਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਚਾਚਾ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਗੱਭਰੂ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਵਧੀਆ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਲਏ। ਅੱਜ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਚਾਚਾ ਜੀ ਅੱਜ ਵੀ ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਪਲੋਸ ਕਿ ਇਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਸ ਦਿਨ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਅਪਣੱਤ ਭਰਿਆ ਹੱਥ ਮੋਢੇ ’ਤੇ ਨਾ ਰੱਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਦਾ ਵਜੂਦ ਅੱਜ ਨਾ ਹੁੰਦਾ।

ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬੇਗਾਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਨ ਪਰ ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਵੀ ਬੇਗਾਨੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਵਰਤਾਰੇ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਣ ਇਹ ਵੀ ਜਰੂਰ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਆਪਣਿਆਂ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ’ਤੇ ਰੱਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਉਹ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਜੋ ਢਹਿੰਦੀ ਕਲਾ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੀ ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਦਾ ਰਾਹ ਦਿਖਾ ਸਕਣ।

*****

(903)

ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ: (This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)