“ਇੱਟਾਂ-ਵੱਟੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਅੰਦਰੋਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲਏ। ਅੱਧਾ-ਪੌਣਾ ਘੰਟਾ ਖੱਪ-ਖਾਨਾ ਪੈਂਦਾ”
(11 ਸਤੰਬਰ 2023)
ਉਦੋਂ ਮੈਂ ਨਵਾਂ ਨਵਾਂ ਨੌਕਰੀ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਸੀ ਤੇ ਮੇਰੀ ਵੋਟਿੰਗ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਡਿਊਟੀ ਲੱਗ ਗਈ। ਪ੍ਰਜ਼ਾਈਡਿੰਗ ਅਫਸਰ ਇੱਕ ਬੈਂਕ ਮੈਨੇਜਰ ਸੀ। ਅੰਦਰ ਪੋਲਿੰਗ ਏਜੰਟ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਘੱਟ ਨਿਗਾਹ ਵਾਲਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਆ ਗਿਆ,। ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਭਤੀਜਾ ਸੀ। ਭਤੀਜਾ ਵੋਟ ਪਵਾਉਣ ਨਾਲ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਰੌਲਾ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪ੍ਰਜ਼ਾਈਡਿੰਗ ਅਫਸਰ ਵੋਟ ਪਵਾ ਦੇਵੇ। ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਜ਼ਾਈਡਿੰਗ ਅਫਸਰ ਵੋਟ ਪਵਾ ਕੇ ਆਇਆ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪੋਲਿੰਗ ਏਜੰਟ ਉਸ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਬੈਂਕ ਮੈਨੇਜਰ ਦੀ ਮਾਂ-ਭੈਣ ਇੱਕ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਆਖ ਰਿਹਾ ਸੀ, “ਮੇਰਿਆ ਸਾਲਿਆ! ਕੁੱਤਿਆ! ਤੂੰ ਸਾਡੀ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਈ ਹੈ। ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਭਾਊ। ਤੈਨੂੰ ਮੈਂ ਨਿਬੜੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਪਹਿਲਾਂ ਵੋਟਾਂ ਪੈ ਲੈਣ ਦੇ।”
ਪੁਲਿਸ ਵਾਲੇ ਅੰਦਰ ਆਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਪੋਲਿੰਗ ਏਜੰਟ ਵੀ ਅਕਲੋਂ ਖਾਲੀ ਸੀ। ਪਰਦੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਾਈ ਹੋਈ ਵੋਟ ਬਾਰੇ ਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵੋਟ ਕਿਸ ਨੂੰ ਪਾਈ ਹੈ?
ਦੂਸਰੀ ਘਟਨਾ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਪੋਲਿੰਗ ਪਾਰਟੀ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੀ। ਜਥੇਦਾਰੀ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਸਨ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਲੋਹੇ ਦੇ ਬਕਸੇ ਸਨ। ਰੱਸੀਆਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਬੋਰੀ ਤੇ ਉਸ ਬੋਰੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਨਿਕਸੁਕ ਸੀ। ਬੈਲਟ ਪੇਪਰ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਲਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਅਫਸਰ ਤੇ ਇੱਕ ਸਿਪਾਹੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜੀ ਹੋਈ ਇੱਕ ਲੱਕੜ ਦੀ ਸੋਟੀ ਸੀ।
ਪਿੰਡ ਦਾ ਸਰਪੰਚ ਰੋਟੀ ਲੈ ਆਇਆ। ਅਸੀਂ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਛਕ ਕੇ ਹਟੇ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਸਰਪੰਚ ਸੇਬਾਂ ਦਾ ਥਾਲ ਲੈ ਆਇਆ। ਉਹ ਬਾਰ ਬਾਰ ਹਰੇਕ ਮੂਹਰੇ ਕਰਦਾ ਤੇ ਨਾਲੇ ਆਖਦਾ, “ਇਹ ਜੂਸੀ ਐਪਲ ਨੇ, ਬੜੇ ਮਿੱਠੇ ਆ। ਖਾਓ ਪੀਓ ਐਸ਼ ਕਰੋ।”
ਉਹ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਵੀ ਲਿਆਇਆ ਸੀ ਪਰ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਵੈਸ਼ਨੂੰ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰ ਦੋ-ਚਾਰ ਪੈਗ ਮਾਰੇ ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਬਿਸਤਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਮੰਜੇ ’ਤੇ ਹੀ ਟੇਢੇ ਹੋ ਗਏ। ਮੈਂ ਹੱਸਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿਹਾ, “ਲਉ ਬਈ! ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਰਾਖੇ ਤਾਂ ਗਏ ਸੁਰਗਾਂ ਨੂੰ।”
ਅਸੀਂ ਦੇਰ ਰਾਤ ਤਕ ਕਾਗਜ਼ੀ ਕਾਰਵਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਪ੍ਰਜਾਇਡਿੰਗ ਅਫਸਰ ਆਖਣ ਲੱਗਾ, “ਇਹ ਜੂਸੀ ਐਪਲ ਵੇਖਿਓ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਕੀ ਭਾਅ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਨੇ!”
ਮੈਂ ਕਿਹਾ, “ਆਹੋ! ਦੇਬੀ ਵੀ ਇੱਕ ਸ਼ੇਅਰ ਵਿੱਚ ਆਖਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚਾਹ ਦਾ ਪੀਤਾ ਕੱਪ ਵੀ ਮਹਿੰਗਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ।”
ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਉੱਠਣਾ ਪਿਆ। ਕੁਰਸੀਆਂ ਲਗਾ ਕੇ ਵੋਟਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਜੇ ਘੰਟਾ ਕੁ ਹੀ ਬੀਤਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਗੈਂਗਸਟਰ ਚਾਲੀ ਬੰਦੇ ਲੈ ਅੰਦਰ ਆ ਵੜਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮਾਰੋ ਮੁੰਡਿਓ ਦੋਵਾਂ ਬੂਹਿਆਂ ਦੇ ਕੁੰਡੇ। ... ਹਾਂ ਬਈ ਮੁਲਾਜਮੋਂ, ਦਿਓ ਬੈਲਟ ਪੇਪਰ ਜਿਸ ਦੇ ਉੱਤੇ ਫਲਾਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੈ।”
ਅਸੀਂ ਚਾਰੇ ਜਣੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਫਿਰ ਆਖਣ ਲੱਗਾ, “ਦਿਓ ਬੈਲਟ ਪੇਪਰ, ਕਿ ਲੱਥੇ ਖਾ ਕੇ ਦਿਓਗੇ!”
ਤੇ ਅਸੀਂ ਬੈਲਟ ਪੇਪਰ ਉਹਨਾਂ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਉੱਤੇ ਠੱਪੇ ਲੱਗਾ ਕੇ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਤੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਗਏ, ਤੇ ਨਾਲ ਆਖ ਗਏ, ਆਪੇ ਰਿਕਾਰਡ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲਿਓ ਅੰਗੂਠੇ-ਸਾਈਨ ਕਰਕੇ।”
ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਡੌਰ ਭੌਰ ਹੋਏ ਵੇਖਦੇ ਰਹਿ ਗਏ।
ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਲੋਕ ਮੂਵੀ ਬਣਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਇੱਟਾਂ-ਵੱਟੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਅੰਦਰੋਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲਏ। ਅੱਧਾ-ਪੌਣਾ ਘੰਟਾ ਖੱਪ-ਖਾਨਾ ਪੈਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਪੀ ਆਇਆ ਸੀ। ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫਸਰ ਨੇ ਆ ਕੇ ਵੋਟਿੰਗ ਰੱਦ ਕੀਤੀ ਤੇ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਉਂ ਦੁਬਾਰਾ ਵੋਟਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ।
ਉਦੋਂ ਤਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵੀ ਆ ਗਏ। ਉਹ ਬਿਆਨ ਲੈਣ ਲੱਗੇ। ਕਿੰਨੇ ਬੰਦੇ ਸਨ? ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਓ? ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਹਥਿਆਰ ਹੈਗੇ ਸੀ? ਅਸੀਂ ਕਿਹਾ, “ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੌਣ ਸੀ, ਅਣਪਛਾਤੇ ਚਾਲੀ ਕੁ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ।”
ਵੋਟਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਆਥਣੇ ਵੋਟਿੰਗ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਘੰਟਾ ਕੁ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਗੈਂਗਸਟਰ ਜਿਹਾ ਬੰਦਾ ਫਿਰ ਕਾਲੀ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਚੰਗੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਫਿਰ ਪਵਾ ਗਿਆ। ਬਾਹਰ ਕਾਫੀ ਪੁਲਿਸ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ। ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਵੀ ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਦਾ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਅੰਦਰ ਨਾ ਆਇਆ। ਜਿਸ ਧਿਰ ਦਾ ਆਗੂ ਅੰਦਰ ਸੀ, ਉਹ ਗਿਣਤੀ ਕਰਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਸੌ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਪਾਰਟੀ ਜਿੱਤ ਗਈ। ਅਸੀਂ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ।
ਫਿਰ ਇੱਕ ਬੱਸ ਆਈ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਭੇਡਾਂ ਵਾਂਗ ਸਮਾਨ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਓਣ ਲਈ ਲੈ ਤੁਰੀ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਦੋਂਹ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਮੰਡੀਹਰ ਨੂੰ ਲੜਦਿਆਂ ਵੇਖਿਆ। ਗੋਲੀ ਵੀ ਚੱਲੀ ਪਰ ਸਥਿਤੀ ਕਾਬੂ ਹੇਠ ਕਰ ਲਈ ਗਈ।
ਇੱਕ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਥਾਂ ਡਿਊਟੀ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਚਾਰ ਬੀ.ਐੱਸ.ਐੱਫ ਦੇ ਜਵਾਨ ਸਨ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਗੰਨ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਕਭੀ ਚਲਾਈ ਭੀ ਹੈ?”
ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, “ਇਧਰ ਕਾ ਤੋਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਮੇਂ ਤੋਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਚਾਲੀਸ-ਚਾਲੀਸ ਫਾਇਰ ਨਿਕਾਲਤੇ ਹੈਂ।”
ਮੈਂ ਕਿਹਾ, “ਅੱਛੀ ਬਾਤ ਹੈ। ਵੋਟੋਂ ਮੇਂ ਜਬ ਆਪ ਸਾਥ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਤੋਂ ਡਰ ਨਹੀਂ ਲਗਤਾ ...।”
“ਬੇਫ਼ਿਕਰ ਰਹੋ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ! ਜਬ ਤਕ ਹਮ ਡਿਊਟੀ ਪੇ ਹੈਂ, ਸਾਲਾ ਕੋਈ ਤੁਮਰਾ ਬਾਲ ਭੀ ਬਾਂਕਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤਾ।”
ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਮੈਂ ਸੇਬ ਖਾਂਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਜੂਸੀ ਐਪਲ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਵੀ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਵੋਟਾਂ ਕਰਾਉਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਡਿਊਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੀ ਗੋਲੀ ਕੀਹਦੇ ਆ ਕੇ ਵੱਜੇ। ਔਰਤ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਲਈ ਤਾਂ ਇਹ ਡਿਊਟੀ ਹੋਣੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੀ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਿਰਫ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਰਪੰਚੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਤਾਂ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੂਸੀ ਐਪਲ ਕਈ ਵਾਰ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗੇ ਵੀ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹੋਣਗੇ। ਬੜਾ ਖਤਰਨਾਕ ਕੰਮ ਹੈ ਇਹ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(4214)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: (