BaljeetSGill7 “ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਉੱਤਰ-ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ...”
(29 ਅਕਤੂਬਰ 2018)

ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਹੀ ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਹਰ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਫ਼ਿਤਰਤ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਕਿ ਪੈਸੇ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਜਿੰਦਗੀ ਖੜ੍ਹ ਜਾਵੇਗੀ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਕਰੰਸੀ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਵਸਤਾਂ ਵਿਚ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਚਲਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਸੀ ਤੇ ਉਸਦੇ ਦੁੱਖ ਦਰਦ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਪੈਸੇ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਵਧਿਆ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ, ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ। ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਨਵੇਂ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਨਾਲ ਵਰਤਣਾ ਸੀ ਪਰ ਉਲਟਾ ਪੈਸੇ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਹੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਇਨਸਾਨ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੋਣ ਲੱਗੀ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਤਿਲਾਂਜ਼ਲੀ ਦੇਣ ਲੱਗਿਆ ਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਉੱਪਰ ਪੈਸੇ ਦੀ ਛਤਰ ਛਾਇਆ ਨੇ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਕਰ ਲਿਆ।

ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਉੱਪਰ ਤਿੰਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੇ ਗਹਿਰਾ ਅਸਰ ਕੀਤਾ ਹੈ; ਪਹਿਲਾ ਸਰੀਰਕ ਹਵਸ, ਦੂਜਾ ਸਰਮਾਇਆ ਤੇ ਤੀਜਾ ਧਰਮ। ਇਹ ਤਿੰਨੋਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਕੜ ਵਿੱਚ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਕੌਮਾਂ ਇਸ ਦੇ ਅਸਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਖਾਧੀ। ਅੱਜ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਦੇਸ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੇ ਅਮੀਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ, ਦਿੱਲੀ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਦੀ ਹਵਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਫ਼ਿਤਰਤ ਨੂੰ ਕਲੰਕਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਵਾਲੀ ਉੱਚੀ ਸੋਚ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ ਪਰ ਇਸਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ’ਤੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ, ਗੁਜਰਾਤ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਰਗੇ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ, ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਵਜੋਂ ਵਿਚਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ, ਸ਼ੈਤਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਮਾੜਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਿਸੇ ਵਕਤ ਪੰਜਾਬ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਜਿਊਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਪੈਸੇ ਦੀ ਭੁੱਖ ਨੇ ਸਾਡੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਰੋਲ ਦਿੱਤਾ।

ਪੈਸਾ ਆਦਮੀ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਬਉਰਾ (ਕਮਲਾ) ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੇ ਅਮੀਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਿੱਧ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕਦੇ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਠਾਠ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬਿਤਾਈ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਹੋਣ ਜਾਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ। ਅੱਜ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਪੈਸਿਆਂ ਲਈ ਤਰਲੋ-ਮੱਛੀ ਹੋਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਕਾਰਨ ਅੱਜ ਦੇ ਮਸੰਦ, ਡੋਗਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ।ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਅੱਜ ਵਰਗੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਕਤ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਨਾ-ਮਾਤਰ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਿਸੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ। ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਉੱਤਰ-ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਦਾ ਢਿੱਡ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਹਾਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਔਕੜ ਆਵੇ। ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਹੁਣ ਇਹੋ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਮੁਸੀਬਤ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ। ਹਰ ਆਦਮੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਦਰਦ ਹੈ।

ਅਮੀਰ ਘਰਾਂ ਦੇ ਕਾਕਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਸਤਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਥੱਲੇ ਲੈ ਆਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੱਜ 97 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਗਰੀਬ ਘਰਾਂ ਦੇ ਜਾਇਆਂ ਨੇ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਮੀਰਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ, ਕਸਬੇ, ਪਿੰਡਾ ਦਾ ਨਾਮ ਹੀ ਬਦਨਾਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਕਾਰਨ ਭੈੜੇ ਖਿਆਲਾਤ, ਕੁਕਰਮ ਅਤੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਆਦਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਲਸ, ਨਸ਼ਾ, ਮਾੜੀ ਸੋਚ, ਨਜ਼ਾਇਜ਼ ਖਰਚ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਕੜ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਹੀ ਨੀਰਸ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਤਲਖ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝਣਾ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਕਰਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਤਨ, ਮਨ, ਧਨ ਤੇ ਸੋਚ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਚਲਦੀ ਰਹੇ ਤਾ ਚੰਗਾ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਖੜੋਤ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ‘ਨੁਕਸਾਂ ਦਾ ਕੁੱਜਾ’ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਨਾਅਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ‘ਆਰਾਮ ਹਰਾਮ ਹੈ’। ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਸਾ ਆਉਣ ਨਾਲ ਆਰਾਮ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਜ਼ੰਗਾਲ ਲੱਗਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਗਰੀਬ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਰੁਤਬਿਆਂ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਕਿਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਮੀਰ ਕਾਕਿਆਂ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਬਚੀ। ਪੈਸੇ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਤੀਖਣ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਚਾਰ-ਚੰਨ ਨਾ ਲੱਗਣ ਦਿੱਤੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਰੀਬ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਆਸਤਦਾਨ, ਡੇਰਾ-ਮੁਖੀ, ਅਫਸਰ-ਸ਼ਾਹੀ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਘਰਾਣੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਉੱਚ ਰੁਤਬੇ ਵਾਲੇ ਹੋਣ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਧੀਆਂ-ਪੁੱਤਾ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਡਿਗਦੀ ਕਲਾ ਵੱਲ ਹੀ ਅਲਖ ਜਗਾਈ ਹੈ।

ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧੀ-ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੀ ਔਲਾਦ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਅਸਲ ਜਾਇਦਾਦ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਰੇੜ੍ਹਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਜੇ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਮਿਲਦੀ ਤਾ ਪੜ੍ਹਾਈ, ਸਿਹਤ, ਤੰਦਰੁਸਤੀ, ਅਕਲ-ਸ਼ਕਲ, ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਤਾਂ ਅਮੀਰ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਹੋਣੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਮੀਰ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਸਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਸੰਤਾਨ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਰੱਖੋ, ਜੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਰੱਖੋਗੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਅੱਜ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹੋ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੈਸਾ ਉਸਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਅਮੀਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਵੇਖ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਜਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਸਿਰ ਹੋਵੇਗਾ, ਉੰਨੀ ਵੱਡੀ ਹੀ ਉਸਦੀ ਪੀੜ ਹੋਵੇਗੀ। ਹੇਠਲੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ: