PargatSatauj7ਤੇਰੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੈਂ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਚੂੜੀਆਂ ਤੇ ...
(7 ਮਾਰਚ 2019)

 

ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਦੇ ਜੰਗ ਦੀ ਗੱਲ ਛਿੜਦੀ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਬੈਠਾ ਬੰਦਾ ਡਰ ਨਾਲ ਕੰਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ1947 ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਮੇਰੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨਗੁਰਦੇਵ ਰੁਪਾਣਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ‘ਹਵਾ’ ਵਿਚਲੇ ਬੱਚੇ ਵਰਗੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮਾਸੂਮ ਮੈਂਨੂੰ ਰੋਂਦੇ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨਮੇਰੇ ਵਾਂਗ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮਾਵਾਂ ਦੇ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਧੀਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੌਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨਡਰਾਉਣੇ ਖਿਆਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨਰੋਟੀ ਦੀ ਬੁਰਕੀ ਗਲੇ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉੱਤਰਨੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈਇਹ ਸਭ ਜੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਵਿਚਲਤ ਕਰਦਾ ਹੈਕੁਰਸੀ ਲਈ ਲਾਲਾਂ ਟਪਕਾਉਂਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਬਾਂਦਰ ਬਾਂਦਰੀ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ

ਮੇਰੇ ਯਾਦ ਹੈ ਜਦੋਂ ਆਗਰੇ ਸਾਰਕ ਦੇਸਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਮੇਰੇ ਵੱਲੋਂ ਇਹਨਾਂ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੇਰੀ ਭਤੀਜੀ ਲਈ ਚੂੜੀਆਂ ਲੈ ਜਾਵੀਂ।”

ਉਸਦਾ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਫੋਨ ਆਇਆ ਸੀ, “ਤੇਰੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੈਂ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਚੂੜੀਆਂ ਤੇ ਸੌਗਾਤਾਂ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਭੇਜੀ ਹੈ।”

ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਜੰਗ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲੀ ਹੈ, ਮੈਂਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਚੂੜੀਆਂ ਦਾ ਚੇਤਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ‘ਕਿਤੇ ਉਹ ਟੁੱਟ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਗੀਆਂ?’

ਇਹਨਾਂ ਚੂੜੀਆਂ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਇੱਧਰ ਵੀ ਤੇ ਉੱਧਰ ਵੀ ਸਾਰੇ ਚਾਚਿਆਂ-ਤਾਇਆਂ, ਬਾਪੂਆਂ ਤੇ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਹੈਸੁਹਾਗਣਾਂ ਸੌ ਸੌ ਸੁੱਖਾਂ ਸੁੱਖ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਸਲਾਮਤ ਰਹਿਣਜੰਗ ਨਾਲ ਚੂੜੀਆਂ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਨਾਲ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆਂ ’ਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪਹਾੜ ਟੁੱਟਦੇ ਹਨਦਿਲ ਟੁੱਟਦੇ ਹਨਉਡੀਕਾਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਪੂਰਾ ਦੇਸ ਵੀ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

ਜਦੋਂ ਜੰਗ ਦੇ ਬੱਦਲ ਮੰਡਰਾਏ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਫ਼ੌਜੀ ਦੋਸਤ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੋਦੀ ਆਪਣੇ ‘ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ’ ਤਾਂ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਦੇ ਸਾਡੇ ‘ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ’ ਵੀ ਸੁਣ ਲਏ।” ਉਸਦਾ ਇਹ ਡਰ ਵਿੱਚ ਘੁਲਿਆ ਉਲਾਂਭਾ ਚੂੜੀਆਂ ਟੁੱਟ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ ਸੀ ਤੇ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਤਰਲਾ ਵੀਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਹ ਤਰਲੇ ਜੰਗਾਂ ਛੇੜਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੇ?

1947 ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡੇ ਉੱਪਰ ਝੱਲਿਆ ਹੈਭਾਰਤ ਪਾਕਿ ਦੀ ਹਰ ਜੰਗ ਦੀ ਮਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਇੱਧਰੋਂ ਵੀ ਤੇ ਉੱਧਰੋਂ ਵੀਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਬਾਰਡਰ ਏਰੀਏ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਆ ਸੀਜਿਅਸ ਘਰ ਅਸੀਂ ਗਏ, ਉਸ ਘਰ ਦਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਪੁਰਾਣੀ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਹੀਰ ਅੰਦਰੋਂ ਬੜੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲਿਆਇਆਉਸ ਨੇ ਖਿੜੀ ਦੁਪਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਹੀਰ ਗਾ ਕੇ ਸੁਣਾਈਹੀਰ ਗਾਉਂਦਾ ਉਹ ਮੈਂਨੂੰ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਿਆਜਦੋਂ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਚੱਲੀਆਂ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਭਰ ਲਈਆਂ, “ਪੁੱਤਰਾ! ਸਾਡਾ ਉੱਧਰ ਮਿਲਵਰਤਣ ਸੀਸਾਰੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਸੀਂ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ’ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇਆਹ ਲਾਗਲੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਸੀ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਦੀ ਕੁੜੀ ਦਾ, ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਾਜ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਮਾਨ ਦੇ ਕੇ ਆਏ।” ਉਸ ਨੇ ਅੱਗੇ ਦੱਸਿਆ, “ਮੈਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਹੀਰ ਗਾਉਂਦਾਮੇਰੀ ਅਵਾਜ਼ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੱਕ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਮੇਰੀ ਹੀਰ ਸੁਣਨ ਆਉਂਦੇਤਾਰ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ...।”

ਬਾਬੇ ਦੀ ਇਸ ਟੁੱਟ ਗਈ ਸਾਂਝ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਮੈਂ ਧੁਰ ਅੰਦਰੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਹੈਗੱਲ ਖਤਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ’ਤੇ ਆਏ ਭਾਵ ਅਜੇ ਵੀ ਮੇਰੇ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਹੋਏ ਨੇਜਿੱਥੇ ਜੰਗ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਇਹਨਾਂ ਸਾਂਝਾ ਨੂੰ ਤੋੜਦੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਬਾਰਡਰ ਏਰੀਏ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਦੋਵੇਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਭੁੱਖ ਨੰਗ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ

ਮੇਰੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵੀ ਦੋਸਤ ਹਨਅਸੀਂ ਜੰਗ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਉਦਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂਦੁਆ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜੰਗ ਨਾ ਲੱਗੇਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸਾਂ ਦੀ ਕੁੜੱਤਣ ਦੂਰ ਹੋਵੇਕੈਨੇਡਾ ਮਿਲੀ ਲਾਹੌਰਨ ਭੈਣ ਨੂੰ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਜੇ ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਦੇਣ ਨਾਲ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ ਇੱਕ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਪਲ ਵੀ ਨਾ ਲਾਵਾਂ।” ਉਸਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵੀ ਇਹੀ ਸੀਸ਼ਾਇਦ ਸਾਡੀ ਇਹ ਸਾਂਝੀ ਭਾਵਨਾ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਦੀ ਸਲਾਮਤੀ ਲਈ ਸੀ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਿਲੇ ਵੀ ਇੰਝ ਮਿਲੇ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹੋਈਏਇਹੀ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਹੈਜੇ ਇੱਧਰ ਸਾਡਾ ਘਰ ਹੈ ਤਾਂ ਉੱਧਰ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈਮੈਂਨੂੰ ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ ਮੱਟ ਸੇਰੋਂ ਦਾ ਇੱਕ ਗੀਤ ਚੇਤੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ...

ਉੱਧਰ ਮੇਰੀ ਨਾਨੀ ਰੋਊ
ਇੱਧਰ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ...

ਹਿੰਦ ਵਾਲਿਓ, ਪਾਕਿ ਵਾਲਿਓ,
ਓਏ! ਹਾੜਾ ਲੜਿਓ ਨਾ ...

ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਦੁਬਾਰਾ 47 ਆਵੇਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਬੰਬਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਮੁਰਦੇ ਪੈਦਾ ਹੋਣਅਸੀਂ ਤਾਂ ਫੁੱਲ ਬੀਜਣੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਰ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ ਸੁਗੰਧੀਆਂ ਵੰਡਣ ਵਾਲੇਇਹ ਫੁੱਲ ਹੀ ਸਾਡੀਆਂ ਧੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਦੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਲਾਮਤ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ

*****

(ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ਆਪਣੀ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।)

(1501)

(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.om)

About the Author

ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਸਤੌਜ

ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਸਤੌਜ

Satauj, Sangroor, Punjab, India.
Phone: (011 91 94172 41787)
Email: (pargatsinghsatauj@gmail.com)