“ਬੇਸ਼ਕ ਬੀਜੀ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਸਕੂਲ, ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹਰ ਪੜ੍ਹ ਚੁੱਕੇ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਅੰਦਰ ਅੱਜ ਵੀ ...”
(6 ਫਰਵਰੀ 2024)
ਇਸ ਸਮੇਂ ਪਾਠਕ: 465.
ਬੀਜੀ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉਮਰ ਜਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ ਪਰ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਨੱਥੂਪੁਰ ਟੋਡਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਹੈ ਅਤੇ ਰਹੇਗਾ, ਅਤੇ ਉਹ ਹਸਤੀ ਸਨ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੈੱਡ ਟੀਚਰ ਅਵਤਾਰ ਕੌਰ ਸੰਧੂ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1924 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਕੈਰੋਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਵਿਖੇ ਸਰਦਾਰ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਜੈਲਦਾਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿੱਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ ਗਿਆਨੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਡਾਕਟਰ ਸ. ਟੇਕ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹਮਸਫ਼ਰ ਬਣ ਕੇ ਬੀਜੀ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਬੀਜੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਾਉਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ। ਬੀਜੀ ਨੇ ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਚਾਨਣ ਬਿਖੇਰਨ ਜਿਹੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕਾਰਜ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1950 ਈ: ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬੱਚੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਬੀਜੀ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪਸਾਰ ਦਾ ਨੇਕ ਕਾਰਜ ਆਪਣੇ ਬਲਬੂਤੇ ਉੱਪਰ ਕਰਨ ਵੱਲ ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਧਿਆਨ ਪਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ, ਲਗਨ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ। ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਕੂਲ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਦੋ ਕਮਰੇ ਸਨ ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਸਕੂਲ ਮਿਡਲ ਤਕ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਦਿਲ ਖਿੱਚਵੀਂ ਇਮਾਰਤ ਸਦਕਾ ਹੁਣ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੋਵੇਂ (ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਅਤੇ ਮਿਡਲ) ਸਕੂਲ ਆਪਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜ਼ੇ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਯੋਗਤਾ ਸਦਕਾ ਬੀਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਪੈਰੀਂ ਕੀਤਾ।
ਇੱਕ ਵਾਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਲਈ ਬੀਜੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਖ਼ਤੀ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਧਿਆਪਨ ਵਿੱਚ ਲਗਨ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਬਿਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦੀਆਂ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੜ੍ਹਾਏ ਹੋਏ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇੰਜਨੀਅਰ, ਡਾਕਟਰ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਲੇਖਕ, ਅਦਾਕਾਰ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸ਼ਾਨਾਮੱਤੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣੇ। ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ। ਬੀਜੀ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਜਮਾਤੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬੀਜੀ ਗਲਤੀ ਕਰਨ ’ਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਵਧੇਰੇ ਸਜ਼ਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭੇਦਭਾਵ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਸ ਇਨਸਾਫ਼ਪਸੰਦ ਬਿਰਤੀ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਵੱਡੇ ਸਭ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸਨ।
ਬੀਜੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੀਜੀ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹੀ ਸਨ ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਕਮਾਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਹਮ-ਉਮਰ ਤੀਵੀਂਆਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੀਜੀ ਆਖ ਕੇ ਹੀ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਬੀਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਰੀਝ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਅੰਦਰ ਜੋ ਗਿਆਨ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਾਈ, ਉਸ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਅੰਦਰ ਅਦਬ ਅਤੇ ਇਲਮ ਦੇ ਸੂਰਜ ਰੌਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਅਭੈ ਸਿੰਘ ਉੱਘਾ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਦੂਸਰਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੈ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ, ਅਧਿਆਪਨ, ਅਦਾਕਾਰੀ, ਰੰਗਮੰਚ ਅਤੇ ਵਿਦਵਤਾ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਚਮਕਦਾ ਸਿਤਾਰਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਪੁੱਤਰ ਜੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਸੀ, ਇਸ ਫਾਨੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਬੀਜੀ ਦੇ ਜਿਊਂਦਿਆਂ ਹੀ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ ਅਤੇ ਕੁਲਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਤੌਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਆਪਕ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਧੀ ਕੁਲਮਿੰਦਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਦੀ ਉੱਘੀ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹੈ।
ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਦੀਆਂ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਵਿੱਚ ਛਪੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ - (ਸੰਪਾਦਕ)
https://sarokar.ca/2015-02-17-03-32-00/134
ਬੀਜੀ ਦੇ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤ ਹੋਣ (1982) ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ (2013) ਤਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਇੱਕ ਬੈਠਕ, ਜਿਸਦਾ ਇੱਕ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਮੁੱਖ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਸੀ, ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੱਥ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਰਗਰਮੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣੀ ਰਹੀ। ਉਹ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਉਸ ਬੈਠਕ ਉਸ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਹਰ ਵੱਡਾ ਛੋਟਾ ਬੈਠਕ ਅੱਗਿਓਂ ਲੰਘਦਾ ਬੀਜੀ ਕੋਲ ਬੈਠ ਕੇ ਹਾਲ-ਚਾਲ ਪੁੱਛ-ਦੱਸ ਕੇ ਹੀ ਜਾਂਦਾ। ਪਿੰਡ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬੈਠਕ ਨੂੰ ਸਜਦਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਗੁਜ਼ਰਦਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬੈਠਕ, ਬੈਠਕ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਕਿਸੇ ਮਹਾਤਮਾ ਦਾ ਉਹ ਭਗਤੀ ਸਥਲ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਆ ਕੇ ਹਰ ਕੋਈ ਨਮਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਚਨ ਸੁਣਨਾ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਬੀਜੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ। ਬੇਸ਼ਕ ਬੀਜੀ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਸਕੂਲ, ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹਰ ਪੜ੍ਹ ਚੁੱਕੇ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਅੰਦਰ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਸਤੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਦਮਾਨ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(4702)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: (