“ਮੈਂ ਫੇਰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਚ ਨਿਕਲੀ। ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਾਰ ਦਿਨ ...”
(22 ਅਪਰੈਲ 2021)
ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਮੈਂ ਕਾਹਲੀ-ਕਾਹਲੀ ਸੁੰਨੀ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਤੁਰੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਬੱਸ ਦੇ ਸਟੌਪਿਜ ’ਤੇ ਆਉਣ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਸਮਾਂ ਬਾਕੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਸਟੌਪਿਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਨਹਿਰ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਪੁਲ ਦੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਇੱਕ ਬਿਜਲੀ ਵਾਲਾ ਖੰਬਾ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਰਸਤਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖਤਰਨਾਕ ਸੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਡਿਗਣ ਤੋਂ ਬਚਦੀ ਪਰ ਘਰ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਕਾਰਨ ਮੈਂ ਇਹ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੇਰੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਇਆ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਘੜੀ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਅਜੇ ਬੱਸ ਦੇ ਆਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀਹ ਮਿੰਟ ਪਏ ਸਨ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਚਾਲ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਨਹਿਰ ਦੇ ਕੰਡੇ-ਕੰਡੇ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁੰਮ ਤੁਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਮੈਂ ਕਦੇ ਵਗਦੇ ਪਾਣੀ ਵੱਲ ਵੇਖਦੀ ਤੇ ਕਦੇ ਨਹਿਰ ਦੇ ਕੰਡੇ ’ਤੇ ਲੱਗੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਵੱਲ ਜੋ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਦੀ ਮੌਜ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਝੂਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਪੂਰਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਪਿੱਛੋਂ ਇੱਕ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਮੇਰੀ ਧੜਕਣ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ। ਅਕਸਰ ਜਦੋਂ ਉੱਥੋਂ ਲੰਘਦੀ ਤਾਂ ਨਹਿਰ ਵਿੱਚ ਮੁੰਡੇ ਨਹਾਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਮੈਂਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਵੇਖ ਕੇ ਉੱਚੀ ਉੱਚੀ ਚੀਕਦੇ। ਅੱਜ ਵੀ ਮੈਂਨੂੰ ਇੱਦਾਂ ਹੀ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਕੋਈ ਮੁੰਡਾ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਮੈਂਨੂੰ ਛੇੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਸੜਕ ਸੁੰਨੀ ਪਈ ਸੀ। ਮੈਂ ਬਿਨਾਂ ਪਿੱਛੇ ਵੇਖੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਚਾਲ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਲਿਆ। ਅੰਦਰੋਂ ਅੰਦਰੀ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਘਬਰਾਉਣ ਲੱਗਾ। ਪਿੱਛੋਂ ਆਉਂਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੇ ਰੌਲੇ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲਿਆ। ਇਸ ਸ਼ੋਰ ਨੇ ਮੇਰੇ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਇੱਕ ਅੱਧਖੜ ਉਮਰ ਦਾ ਆਦਮੀ ਨਹਿਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਹਾ ਨਾਲ ਜਿੱਧਰ ਨੂੰ ਉਹ ਅੰਕਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਮੈਂ ਉੱਧਰ ਨੂੰ ਦੌੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਂ ਰੌਲਾ ਵੀ ਪਾਇਆ, ਕਈ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਵੀ ਲਗਾਈਆਂ ਪਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।
ਅਖ਼ੀਰ ਮੈਂ ਬੈਗ (ਪਰਸ) ਲਾਹ ਕੇ ਨਹਿਰ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਲੱਗੇ ਦਰਖ਼ਤ ’ਤੇ ਟੰਗ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਮੈਂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਅੰਕਲ ਵੱਲ ਆਪਣੀ ਚੁੰਨੀ ਲਾਹ ਕੇ ਸੁੱਟੀ। ਪਰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਵਹਾ ਕਾਰਨ ਅੰਕਲ ਦਾ ਹੱਥ ਚੁੰਨੀ ਨੂੰ ਨਾ ਪਿਆ ਤੇ ਚੁੰਨੀ ਮੇਰੇ ਹੱਥੋਂ ਵੀ ਛੁੱਟ ਗਈ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਨਹਿਰ ਕਿਨਾਰੇ ਲੱਗੇ ਦਰਖ਼ਤ ਦਾ ਤਣਾ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਨਹਿਰ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਗਈ। ਅੰਕਲ ਜਿਉਂ ਹੀ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਆਏ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਹਿਰ ਦੇ ਕੰਢੇ ਨਾਲ ਲਾ ਲਿਆ। ਹੁਣ ਅੰਕਲ ਦਾ ਸਿਰ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੀ ਤੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ। ਮੈਂ ਅੰਕਲ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਚਾਰ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਇੱਦਾਂ ਹੀ ਲਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਮੇਰੀਆਂ ਬਾਹਵਾਂ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਦਰਖ਼ਤ ਦਾ ਤਣਾ ਹੱਥੋਂ ਛੁੱਟਣ ਲੱਗਾ। ਫਿਰ ਉੱਥੋਂ ਇੱਕ ਗੱਡੀ ਲੰਘੀ ਤੇ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਵੇਖ ਲਿਆ ਤੇ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਿਆ। ਮੇਰਾ ਸਾਹ ਨਾਲ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਲ ਰਿਹਾ। ਮੈਂ ਸਿਰ ਤੋਂ ਪੈਰਾਂ ਤਕ ਭਿੱਜ ਗਈ ਸੀ। ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪਰਸ ਵੱਲ ਦੌੜੀ। ਪਰਸ ਲਾਹ ਕੇ ਮੈਂ ਮੋਢੇ ’ਤੇ ਟੰਗਿਆ ਤੇ ਘਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਈ। ਮੈਂ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਵੇਖਿਆ, ਉਹ ਅੰਕਲ ਬੇਸੁੱਧ ਪਿਆ ਸੀ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਜਿਊਂਦਾ ਸੀ ਜਾਂ ਮਰ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੈਂ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਇਹ ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੱਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਗਿੱਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਖੰਭੇ ਤੋਂ ਪੈਰ ਫਿਸਲ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਹੇਠਾਂ ਡਿਗ ਪਈ ਸੀ, ਉਹ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਘੱਟ ਸੀ ਤਾਂ ਬਚ ਗਈ। ਘਰ ਦਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ੁਕਰ ਮਨਾਇਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਕਈ ਦਿਨ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਅੰਦਰੀ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਰੋਜ਼ ਇਹੀ ਸੋਚਦੀ ਕਿ ਅੰਕਲ ਜਿਉਂਦੇ ਨੇ ਜਾ ਮਰ ਗਏ। ਇੱਕ ਸਵੇਰ ਫਿਰ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਧੁਨ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਸਟੌਪਿਜ ਵੱਲ ਨੂੰ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਪਿੱਛੋਂ ਇੱਕ ਸਰਦਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ, “ਗੁੱਡੀ, ਗੱਲ ਸੁਣ।”
ਮੈਂ ਘਬਰਾ ਗਈ। ਤੇਜ਼ ਦੌੜਨ ਲੱਗੀ। ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਵੀ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਚਾਲ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਲਈ। ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਬੱਸ ਆ ਗਈ ਤੇ ਮੈਂ ਭੱਜ ਕੇ ਬੱਸ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹ ਗਈ। ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਫੇਰ ਉਸ ਅੰਕਲ ਨੇ ਮੇਰਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ। ਮੈਂ ਫੇਰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਚ ਨਿਕਲੀ। ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਾਰ ਦਿਨ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਡਰੀ ਜਿਹੀ ਰਹਿਣ ਲੱਗੀ। ਸੋਚਿਆ, ਜੇ ਘਰੇ ਦੱਸਿਆ ਤਾਂ ਸਕੂਲੋਂ ਹਟਾ ਦੇਣਗੇ। ਫੇਰ ਮਨ ਬਣਾ ਹੀ ਲਿਆ ਕਿ ਬੇਬੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਹੀ ਲਵਾਂਗੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਘਰ ਪਹੁੰਚੀ ਤਾਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅੰਕਲ ਸਾਡੇ ਘਰ ਕੁਰਸੀ ’ਤੇ ਬੈਠਾ ਚਾਹ ਪੀ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਮੈਂ ਸੁੰਨ ਹੋ ਗਈ। ਅੰਕਲ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਆਇਆ। ਬੇਬੇ ਤੇ ਬਾਪੂ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਟਿਕਟਿਕੀ ਲਗਾ ਕੇ ਵੇਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੇਰੀ ਧੜਕਣ ਤੇਜ਼ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਅੰਕਲ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਬੀਬਾ, ਤੂੰ ਉਹੀ ਹੈਂ ਜਿਸ ਨੇ ਮੇਰੀ ਨਹਿਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਦੇ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਸੀ?”
“ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਸਰਦਾਰ ਹੋ ...”
“ਉਹ ਹਾਂ ਪੁੱਤਰ, ਉਸ ਦਿਨ ਮੈਂ ਨਹਿਰ ਦੇ ਕੰਡੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਨ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਪੈਰ ਫਿਸਲ ਗਿਆ ਤੇ ਮੈਂ ਨਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਡਿੱਗਾ। ਪਾਣੀ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਬਹਾਅ ਕਰਕੇ ਮੇਰੀ ਪੱਗ ਲਹਿ ਕੇ ਡਿਗ ਪਈ ਸੀ। ਤੇਰੇ ਆਉਣ ਮਗਰੋਂ ਮੈਂ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।”
ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਅੰਕਲ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਾ ਵੇਖ ਕੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਵੀ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦਿਲ ਡਰ ਵੀ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਘਰ ਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦਿਨ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਬੇਬੇ ਬਾਪੂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂਨੂੰ ਇੱਦਾਂ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਬੋਲੇ ਝੂਠ ’ਤੇ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਅੰਕਲ ਨੇ ਜੇਬ ਵਿੱਚੋਂ ਪਰਸ ਕੱਢਿਆ ਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ ਕੱਢ ਕੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਉੱਤੇ ਧਰ ਦਿੱਤਾ। ਬੇਬੇ ਝੱਟ ਬੋਲੀ “ਇਹ ਕੀ ਵੀਰ ਜੀ?”
ਅੰਕਲ ਬੋਲੇ, “ਇਹ ਤਾਂ ਧੀ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੇ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਹੈ।”
ਮੇਰਾ ਮਨ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਕਿ ਚਲੋ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਆ ਗਈ। ਪਰ ਬਾਪੂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥੋਂ ਨੋਟ ਫੜ ਕੇ ਵਾਪਸ ਅੰਕਲ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਖਿਆ ਜੇ ਕੁਝ ਦੇਣਾ ਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਧੀ ਨੂੰ ਦੁਆ ਦੇਵੋ। ਅੰਕਲ ਨੇ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਖਿਆ, “ਦੁਆਆਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤਦ ਤਕ ਦਿੰਦਾ ਰਹਾਂਗਾ ਜਦੋਂ ਤਕ ਜੀਊਂਗਾ। ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਸ ਰਾਣੀ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਉਮਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਇਸ ਧੀ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ ਦੁਆ ਦੇਵਾਂਗਾ।” ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਅੰਕਲ ਉੱਥੋਂ ਚਲੇ ਗਏ।
ਅੱਜ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਦਸ ਸਾਲ ਬੀਤ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਘਟਨਾ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇੱਦਾਂ ਤਾਜ਼ਾ ਪਈ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਹੁਣੇ ਹੀ ਵਾਪਰੀ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਅੰਕਲ ਮੁੜ ਮੈਂਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇ। ਉਸ ਦਿਨ ਮੈਂਨੂੰ ਬੇਬੇ ਬਾਪੂ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਿਨ ਮੈਂਨੂੰ ਦੁਆ ਨਾਲੋਂ ਪੈਸੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵੱਡੀ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਪਰ ਅੱਜ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸਮਝ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਧਨਵਾਨ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਦੁਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦ ਸਕਦਾ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਅੰਕਲ ਦੀ ਦੁਆ ਕਾਰਨ ਹੀ ਮੈਂ ਅੱਜ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਜੀਵਨ ਜੀਅ ਰਹੀ ਹਾਂ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।)
(2724)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: