“ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਮਾਸੂਮਾ ਰਣਾਲਵੀ ਨੇ 17 ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਸਮੇਤ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ...”
(11 ਅਪਰੈਲ 2019)
‘ਖਤਨਾ’ ਭਾਵ ਔਰਤ ‘ਜਣਨ-ਅੰਗਛੇਦਣ’ (FGM-Female Genital Mutilation), ਜਿਸ ਨੂੰ ਔਰਤ ਦੀ ਸੁੰਨਤ ਦੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਗ਼ੈਰ ਡਾਕਟਰੀ ਕਾਰਨਾਂ ਦੇ ਔਰਤ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਜਣਨ-ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਅੰਸ਼ਿਕ ਜਾਂ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੱਟਣ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ, ਯੂਨੀਸੈਫ ਅਤੇ ਯੂ.ਐੱਨ.ਐੱਫ.ਪੀ.ਏ. ਨੇ 1997 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਬਿਆਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐਮ. ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ:
“ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਜਣਨ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹਿਤ ਅੰਸ਼ਿਕ ਜਾਂ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੱਟਣ ਲਈ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਡਾਕਟਰੀ ਕਾਰਨਾਂ ਦੇ ਹੀ ਹੋਣ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਔਰਤ ਜਣਨ-ਅੰਗਛੇਦਣ (ਐੱਫ.ਜੀ.ਐੱਮ.) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।”
ਇਹ ਅਮਾਨਵੀ ਵਰਤਾਰਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਫ਼ਰੀਕਾ, ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਫੀਮੇਲ ਜੈਨੀਟਲ ਮਿਊਟੀਲੇਸ਼ਨ (ਐੱਫ. ਜੀ. ਐਮ.) ਆਮ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਅੰਦਰ ਇਹ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਵਾਇਤ ਹੈ। ਯੂਨੀਸੈਫ ਨੇ 2016 ਵਿੱਚ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਅੱਜ 30 ਦੇਸ਼, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਦੇਸ਼, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਇਰਾਕ, ਕੁਰਦਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਯਮਨ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਵਿੱਚ 200 ਮਿਲੀਅਨ ਔਰਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਇਸ ਪੀੜਾਜਨਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿੱਕਲੀਆਂ ਹਨ।
ਅੰਗਛੇਦਣ ਦਾ ਇਹ ਕਾਰਜ ਵਿਭਿੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਜਵਾਨੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਕੜੇ ਉਪਲਬਧ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਜਣਨ-ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਛੇਦਣ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਅੰਜ਼ਾਮ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਸੁੰਨਤਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਇੱਕ ਬਲੇਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲਿਟਰਲ ਹੁੱਡ ਅਤੇ ਕਲਿਟਰੋਰਲ ਗਾਲ੍ਹਾਂਸ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣਾ; ਅੰਦਰੂਨੀ ਲੋਬੀਆ ਨੂੰ ਕੱਢਣਾ; ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਲੇਬੀ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਵਲੇਵਾ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਆਖਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ, ਜਿਸਨੂੰ ਇਮਬੁਲੇਸ਼ਨ ਦੇ ਤੌਰ >ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਮੋਰੀ ਪਿਸ਼ਾਬ ਵਿਸਰਜਨ ਅਤੇ ਮਾਸਿਕ ਧਰਮ ਸਮੇਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਖੂਨ ਦੇ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਸੰਭੋਗ ਲਈ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜੰਮਣ ਲਈ ਯੋਨੀ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਔਰਤ ਜਣਨ-ਅੰਗ-ਛੇਦਣ ਦੀ ਇਹ ਰਵਾਇਤ ਲਿੰਗ ਅਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਸੂਚਕ ਹੈ। ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਪਿੱਛੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਲਿੰਗਕਤਾ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਲੜਕੀ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ, ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕੱਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੁੱਖਦਾਈ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰਵਾਇਤ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਚਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਔਰਤਾਂ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ ਵੇਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਦੀਆਂ ਸੰਚਾਲਕ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਬੈਠੀ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਪੋਤੀਆਂ ਦੇ ਜਣਨ-ਅੰਗ-ਛੇਦਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵੱਲੋਂ ਬੇਰੁਖ਼ੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਰਸੂਖ਼ ਲਈ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਦਾ ਪਾਲਣ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਿਹਨਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਇੱਕ ਆਮ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਬਾਰੇ ‘ਪਵਿੱਤਰਤਾ’ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਬੰਬਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਬੋਲੋਕੋਲੀ’(ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਧੋਣਾ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਨਾਈਜੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇਗਬੋ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ‘ਈਸਾ ਅਰੋ’ ਜਾਂ ‘ਆਈਵਾ ਅਰਰੂ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ‘ਆਪਣਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ।’ ਇਸ ਨੂੰ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ ‘ਖ਼ਫ਼ਾ’ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੋਮ ਵਿੱਚ ਗ਼ੁਲਾਮਾਂ ਦੇ ਜਣਨ-ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਸੇਫਟੀ ਪਿੰਨ ਨੁਮਾ ਇੱਕ ਵਸਤੂ (ਫੀਬੂਲਾ) ਨਾਲ ਸੀਅ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਜਿਨਸੀ ਸੰਬੰਧ ਨਾ ਬਣਾ ਸਕਣ। ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜਿਨਸੀ ਅੰਗ ਦੇ ਛੇਦਣ ਨੂੰ ਸੁਡਾਨ ਵਿੱਚ ‘ਫਾਰੋਨੀਕ ਸੁੰਨਤ’ ਅਤੇ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ‘ਸੁਡਾਨੀ ਸੁੰਨਤ’ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸੋਮਾਲੀਆ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਬਸ ਕਵੌਹਬ’(ਸਿਉਣਾ) ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜਣਨ-ਅੰਗਛੇਦਣ ਦਾ ਇਹ ਕੰਮ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਨੈਸਥੀਸੀਆ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਂ ਬਿਨਾਂ ਅਨੈਸਥੀਸੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸੁੰਨਤਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੁੰਨਤਕਾਰ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਰ ਨਾਈ (ਜੋ ਕਿ ਸਿਹਤ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ) ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕਰਨ ਲਈ ਸੁੰਨਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਕੰਮ ਰਵਾਇਤੀ ਸੁੰਨਤਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਉਪਕਰਨ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਕੂ, ਰੇਜ਼ਰ, ਕੈਚੀ, ਕੱਚ, ਤਿੱਖੇ ਨੁਕੀਲੇ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਫਿੰਗਰਨੇਲਜ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਯੂਗਾਂਡਾ ਦੀ ਇੱਕ ਨਰਸ ਨੇ 2007 ਵਿੱਚ ਲੈਨਸੇਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਸੁੰਨਤਕਾਰ ਇੱਕ ਸਮੇਂ 30 ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਲਈ ਇੱਕ ਹੀ ਚਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਿਸਰ, ਕੀਨੀਆ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸੁਡਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਅੰਜ਼ਾਮ ਦੇਣ ਲਈ ਅਕਸਰ ਸਿਹਤ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਯੂਨੀਸੈਫ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ 2008 ਅਤੇ 2016 ਦੇ ਡੈਟੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ 77 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਤੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 50 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ, ਡਾਕਟਰੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੇ 1995 ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ 60 ਫ਼ੀਸਦੀ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੋਕਲ ਐਨੇਸਥੀਸੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, 13 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਐਨੇਸਥੀਸੀਆ ਅਤੇ 25 ਫ਼ੀਸਦੀ ਕੇਸ ਬਿਨਾਂ ਐਨੇਸਥੀਸੀਆ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਐੱਫ.ਜੀ.ਐੱਮ. ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਗੈਰੀ ਮੈਕੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਉਥਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੀਰੋਈਟ ਸਭਿਅਤਾ (800 ਈ. ਪੂ.- 350 ਈ) ਵੇਲੇ ਹੋਈ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਮੈਰੀ ਨਾਈਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਿਸਰ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਕੋਫ਼ਿਨ ਪਾਠਾਂ (1991-1786 ਈ. ਪੂ.) ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ।
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ 163 ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਦਾ ਇੱਕ ਯੂਨਾਨੀ ਪਪਾਇਰਸ (ਮੋਟਾ ਕਾਗਜ਼) ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਮਿਸਰੀ ਕੁੜੀ ਟੈਥਮੀਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਸੁੰਨਤ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ: “ਇਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਟੈਥਮੀਸ ਦੀ ਮਾਂ ਫੋਰਸ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਟੈਥਮੀਸ ਦੀ ਸੁੰਨਤ ਹੋਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਿਸਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੀਤ ਹੈ।” ਪਰ ਮੱਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜਾਂਚ ਦੌਰਾਨ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਦਾ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਵਿਗਿਆਨੀ ਗਰਾਫ਼ਟਨ ਐਲੀਅਟ ਸਮਿੱਥ ਨੇ ਸੈਂਕੜੇ ਮੱਮੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਐੱਫ.ਜੀ.ਐੱਮ. ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਈ।
ਯੂਨਾਨੀ ਭੂਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਟ੍ਰਾਬੋ (64 ਈ. ਪੂ.-23 ਈ.ਪੂ.) ਨੇ 25 ਈ. ਪੂ. ਦੇ ਕਰੀਬ ਮਿਸਰ ਦੀ ਫੇਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ: “ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਮਿਸਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ।” ਸਿਕੰਦਰੀਆ ਦੇ ਫਿਲੋ (20 ਈ.ਪੂ.-50 ਈ.) ਨੇ ਵੀ ਇਸਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ: “ਮਿਸਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਚੌਦ੍ਹਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਪੁਰਸ਼ ਬੀਜ ਲੈਣ ਲਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਨੂੰ ਮਾਹਵਾਰੀ ਆਉਣ ਦੀ ਉਮਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੁੰਨਤ ਕਰਨੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।”
ਇੱਕ ਯੂਨਾਨੀ ਡਾਕਟਰ, ਅਮੀਤੁਸ-ਦਾ-ਅਮੀਤ (ਮੱਧ 5ਵੀਂ ਤੋਂ ਅੱਠਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਮੱਧ ਤਕ) ਨੇ ਡਾਕਟਰ ਫਾਲੋਮਨੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਿਆਂ, ਮੈਡੀਸਨ ਬਾਰੇ ਕਿਤਾਬ “ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਕਿਤਾਬ” ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵੇਰਵੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਜਾਂ ਬੱਚੀ ਵਿੱਚ ਜਿਨਸੀ ਇੱਛਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਅੰਜ਼ਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਡਾਕਟਰ, ਰਾਬਰਟ ਥਾਮਸ ਨੇ 1813 ਵਿੱਚ ਨਿੰਫੋਮਨੀਆ (ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਅਨੁਸਾਰ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਇਪਰਸੈਕਸੂਇਲਿਟੀ) ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕਲਿਉਟਰੋਡਿਕਟੋਮੀ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ। 1825 ਵਿੱਚ “ਲੈਨਸੇਟ” ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਪਹਿਲੀ ਕਲਿਟਰੋਡਿਕਟੋਮੀ 1822 ਵਿੱਚ ਬਰਲਿਨ ਵਿੱਚ ਕਾਰਲ ਫੇਰਡੀਨੇਂਦ ਵਾਨ ਗ੍ਰੇਫ (ਸਰਜਨ) ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਨਿਊ ਓਰਲੀਨਜ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਸਰਜਨ ਏ. ਜੇ. ਬਲੋਚ ਨੇ ਇੱਕ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦੀ ਕਲਾਸੀਟਰੀ ਨੂੰ ਹਟਾਇਆ। ਆਬਸਟੈਟੋਤਰੀ ਅਤੇ ਗਾਇਨੀਕੋਲੋਜੀਕਲ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ 1985 ਦੇ ਇੱਕ ਪੇਪਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਾਈਟਰੀਆ, ਐਰੋਟੋਮੈਨਿਆ ਅਤੇ ਲੇਸਬੀਜਿਸਮ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਲਈ 1960 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਲਿਉਟਰੋਡਿਕਟੋਮੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਡਾ. ਜੌਨ ਆਰਥਰ ਕਿਕੂਯ ਚਰਚ ਆਫ਼ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਤਾਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੂਰਬੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਨੇ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਚਾਰ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਕਾਰਨ 1930 ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਹੁਲਡਾ ਸਟੈਂਪ ਦੀ ਕਿੱਕੂ ਵਿੱਚ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।
1925 ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵੇਲੇ ਕਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਚਰਚਾਂ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਇਸਾਈਆਂ ਲਈ ਅੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ। 1929-1931 ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ “ਔਰਤ-ਸੁੰਨਤ ਵਿਵਾਦ” ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
29 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ 15-49 ਆਯੂ-ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ/ਔਰਤਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ, ਬਾਰੇ ਅੰਕੜੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਮੈਕਰੋ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਘਰੇਲੂ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ’ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਿ ਜਨਸੰਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਰਵੇਖਣ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਏਜੰਸੀ (ਯੂਐੱਸਆਈਡੀ) ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਮਦਦ ਮਲਟੀਪਲ ਇੰਡੀਕੇਟਰ ਕਲੱਸਟਰ ਸਰਵੇਖਣ (ਐੱਮਐੱਸ) ਯੂਨੀਸੈਫ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਰਵੇਖਣ 1984 ਤੋਂ ਅਫਰੀਕਾ, ਏਸ਼ੀਆ, ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 15-49 ਦੀ ਆਯੂ-ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਵਧੇਰੇ ਹੈ, ਉਹ ਹਨ - ਸੋਮਾਲੀਆ (98 ਫ਼ੀਸਦੀ), ਗਿਨੀ (97 ਫ਼ੀਸਦੀ), ਜਾਇਬੂਟੀ (93 ਫ਼ੀਸਦੀ), ਮਿਸਰ (91 ਫ਼ੀਸਦੀ) ਅਤੇ ਸੀਅਰਾ ਲਿਓਨ (90 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਨ। 2013 ਤਕ 27.2 ਮਿਲੀਅਨ ਔਰਤਾਂ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ, 23.8 ਮਿਲੀਅਨ ਇਥੋਪੀਆ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 19.9 ਮਿਲੀਅਨ ਨਾਈਜੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕਰਵਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ। ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਉੱਚ ਪੱਧਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਵੀ ਹੈ। ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਤੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆਈ ਉਲਮਾ ਕੌਂਸਲ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਾਟਰੀ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 0-11 ਦੇ ਆਯੂ-ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਦਰ 49 ਫ਼ੀਸਦੀ (13.4 ਮਿਲੀਅਨ) ਹੈ। ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕੋਲੰਬੀਆ, ਕਾਂਗੋ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ, ਓਮਾਨ, ਪੇਰੂ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ, ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਹੈ। ਇਜ਼ਰਾਇਲ, ਜੌਰਡਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਕਬਾਇਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਨਿਭਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
15-19 ਆਯੂ-ਵਰਗ ਉੱਪਰ ਕੀਤੇ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਘਟਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਬੁਰਕੀਨਾ ਫਾਸੋ 89% (1980) ਤੋਂ 58% (2010) ਤੱਕ ਘਟ ਗਈ ਹੈ; ਮਿਸਰ 97% (1985) ਤੋਂ 70% (2015); ਅਤੇ ਕੀਨੀਆ ਵਿੱਚ 41 ਫ਼ੀਸਦੀ (1984) ਤੋਂ 11 ਫ਼ੀਸਦੀ (2014) ਤੱਕ ਘਟ ਗਈ। 2010 ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ 0-14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਦਰ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਾਗਰਿਆ (56 ਫ਼ੀਸਦੀ), ਮੌਰੀਤਾਨੀਆ (54 ਫ਼ੀਸਦੀ), ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ (49 ਫ਼ੀਸਦੀ) ਅਤੇ ਗਿਨੀ (46 ਫ਼ੀਸਦੀ) ਵਿੱਚ ਸੀ। ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਐੱਫ.ਜੀ.ਐੱਮ. ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 30 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸਾਲ 2014 ਤਕ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਘਟੀ ਹੈ।
ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਵੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਐੱਫ.ਜੀ.ਐੱਮ. ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸੁਡਾਨ ਅਤੇ ਸੋਮਾਲੀਆ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮੀਰ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਐੱਫ. ਐੱਮ. ਜੀ. ਘੱਟ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸਦਾ ਰੁਝਾਨ ਘੱਟ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਜਾਂ ਸੈਕੰਡਰੀ/ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ। ਸੋਮਾਲੀਆ ਅਤੇ ਸੁਡਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਉਲਟ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ: ਸੋਮਾਲੀਆ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਸੈਕੰਡਰੀ/ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵਧੇਰੇ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਡਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਹੈ। ਸਰਵੇਖਣ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ 2000-2010 ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਅੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਈਜੀਰੀਆ, ਮਾਲੀ, ਏਰੀਟ੍ਰੀਆ, ਘਾਨਾ ਅਤੇ ਮੌਰੀਤਾਨੀਆ ਵਿੱਚ 80 ਫ਼ੀਸਦੀ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 1997 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਯਮਨ ਵਿੱਚ 76 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਦੋ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ-ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੋਮਾਲੀਆ, ਮਿਸਰ, ਚਾਡ ਅਤੇ ਮੱਧ ਅਫ਼ਰੀਕਨ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ 80% ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਤੋਂ 14 ਦੀ ਉਮਰ ਦਰਮਿਆਨ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰ-ਮੁਲਾਂਕਣ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿਆਪਕ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਇਰਾਕ ਦੇ ਕੁਰੈਡਜ਼, ਇਰਬਿਲ, ਸੁਲਯਮਨੀਯਾਹ ਅਤੇ ਕਿਰਕੁਕ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਾਈਜੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਨੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।
1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤਕ ਜਿਨਸੀ ਅੰਗਛੇਦਣ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤਕ ਅੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਸੁੰਨਤ’ ਵਾਂਗ ਹੀ ‘ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸੁੰਨਤ’ ਵਜੋਂ ਹੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 1929 ਵਿੱਚ ਕੀਨੀਆ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕੌਂਸਲ ਨੇ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੀ ਇੱਕ ਚਰਚ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਮੈਰਯੋਨ ਸਕੌਟ ਸਟੀਵਨਸਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੈਠ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜਿਨਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਵਰਤਾਰਾ ਕਹਿ ਕੇ ਵਡਿਆੳਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ। 1975 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕਨ ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਓਲਡਫੀਲਡ ਹੈਅਸ ਨੇ ਇੱਕ ਖੋਜ-ਪੇਪਰ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਿੱਚ ‘ਫੀਮੇਲ ਜੈਨੀਟਲ ਮਿਊਟੇਸ਼ਨ’ (ਔਰਤ ਜਣਨ-ਅੰਗਛੇਦਣ) ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਓਸਟਰੀਅਨ-ਅਮੈਰੀਕਨ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਲੇਖਕ ਫਰੈਨ ਹਾਸਕਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ (ਹੋਸਕੇਨ ਰਿਪੋਰਟ: ਜੈਨੀਟਲ ਐਂਡ ਸੈਕਸੁਅਲ ਮਿਊਟੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਫੀਮੇਲਜ਼) ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜਣਨ-ਅੰਗ-ਛੇਦਣ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ। ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਿਹਤ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਬਾਰੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਇੰਟਰ-ਅਫ਼ਰੀਕਨ ਕਮੇਟੀ ਨੇ 1990 ਵਿੱਚ ਨਾਰੀ ਵਿਰੋਧੀ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (ਡਬਲਿਊ.ਐੱਚ.ਓ.) ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸੋਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
ਇਸ ਗ਼ੈਰ-ਮਾਨਵੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਯਤਨ ਆਰੰਭੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਜਾਂ ਸੀਮਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਬਣੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਹੁਤ ਮਾੜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 2010 ਤੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਇਸਦੀ ਹਰ ਚਿੰਤਕ ਵਰਗ ਵੱਲੋਂ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਸਮਾਜਕ ਮਾਨਤਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਆਰੰਭੇ ਯਤਨਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਬਹੁਤ ਚੁਨੌਤੀਆਂ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਐੱਫ.ਜੀ.ਐੱਮ. ਬਾਰੇ ਸਰਵੇਖਣ ਆਰੰਭ ਹੋਏ; 1998 ਵਿੱਚ ਨਾਈਜੀਰਆ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਕੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤੇ। 2003 ਵਿੱਚ ਘਾਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ 1995 ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਫ਼ੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹੀਂ ਗੁਜ਼ਰੀਆਂ ਪਰ 2000 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਹੋਈ ਹੈ ਜਦਕਿ 11 ਫ਼ੀਸਦੀ ਨੇ ਫਿਰ ਜਵਾਬ ਬਦਲਿਆ। 2005 ਵਿੱਚ ਤਨਜਾਨੀਆ ਵਿੱਚ, 66 ਫੀਸਦੀ ਨੇ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਹੋਣ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਲੇਕਿਨ ਮੈਡੀਕਲ ਚੈੱਕਅੱਪ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ 73% ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਹੋਈ ਸੀ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਐੱਫ.ਜੀ.ਐਮ. ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਸੰਬੰਧੀ ਸਟੈਂਡਰਡ ਸਵਾਲਨਾਮੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਹਨ; ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਹਨ:
ਕੀ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੋਈ ਹੈ:
(1) ਕੋਈ ਕੱਟ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਮਾਸ ਨਹੀਂ ਹਟਾਇਆ;
(2) ਕੱਟ ਕੇ ਕੁਝ ਮਾਸ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ;
(3) ਸਿਉਂ ਕੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ;
(4) ਕੁਝ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ / ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ/ ਪਤਾ ਨਹੀਂ।
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ”ਕੱਟ ਕੇ, ਕੁਝ ਮਾਸ ਹਟਾਏ ਜਾਣ" ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਲਿਟਰੋਲ ਗਲੈਨਜ਼ ਨੂੰ ਅੰਸ਼ਿਕ ਜਾਂ ਪੂਰਨ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹਟਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੇਚਦਗੀਆਂ ਹਨ। ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਜੋ ਖਿਲਵਾੜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਪਰੋਖੇ ਕਰਨਾ ਪੂਰੇ ਮਾਨਵ ਸਮਾਜ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਪੀੜਾ ਸਹਿਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੇ ਸਿਹਤ ਉੱਪਰ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਅੰਜ਼ਾਮ ਦੇਣ ਮੌਕੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਜਾਂ ਕੁਤਾਹੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੀ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰ ਕੋਲ ਡਾਕਟਰੀ ਸਿਖਲਾਈ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ; ਕੀ ਉਹ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ; ਕੀ ਰੋਗਾਣੂ-ਮੁਕਤ ਜਾਂ ਇਕਹਿਰੀ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੇ ਸਰਜੀਕਲ ਯੰਤਰਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ? ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਗ਼ੈਰ-ਡਾਕਟਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦਾ ਡਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਹਤ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਲਾਭ ਦੇਖਣ-ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।
ਇਸ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਆਮ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਜ਼, ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ੂਨ ਵਗਣਾ, ਦਰਦ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਦਾ ਰੁਕਣਾ, ਅਨੀਮੀਆ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੀ ਲਾਗ, ਟੈਟਨਸ, ਗੈਂਗਰੀਨ, ਅਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦਾ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਆਦਿ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਕਿ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਐਪੀਡੈਮੀਲੋਜੀਕਲ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਇਹ ਦਿਖਾਇਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਤੱਥ ਹੈ ਕਿ ਐੱਫ.ਜੀ.ਐੱਮ. ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਹੀ ਸਰਜੀਕਲ ਯੰਤਰ ਦੀ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਵਾਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਹੈਪਾਟਾਇਟਿਸ ਬੀ, ਹੈਪਾਟਾਇਟਿਸ ਸੀ ਅਤੇ ਐਚ.ਆਈ.ਵੀ. ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਬਣੀਆਂ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁਝ ਸਰੀਰਕ ਅਲਾਮਤਾਂ ਵੀ ਐੱਫ.ਜੀ.ਐੱਮ. ਦੀ ਕਿਸਮ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮਾਂ ਅਤੇ ਕੈਲੋਇਡਜ਼ ਦਾ ਗਠਨ, ਨਸ-ਟਿਸ਼ੂ ਦਾ ਵਧਣਾ, ਐਪੀਡਰਰਮਾਇਸ ਗੈਸ, ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਹੋਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇੱਕ ਪੀੜਤ ਲੜਕੀ/ਔਰਤ ਨੂੰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਸੰਬੰਧੀ ਇੰਨੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ-ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਿਸ਼ਾਬ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੇ ਕਤਰੇ ਜ਼ਖਮ ਥੱਲੇ ਇਕੱਤਰ ਹੋਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਚਮੜੀ ਦੇ ਹੇਠਲਾ ਖੇਤਰ ਲਗਾਤਾਰ ਗਿੱਲਾ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੱਥਰੀ ਦਾ ਗਠਨ ਹੋਣ ਦਾ ਵੀ ਖਦਸਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੇਟ ਦੀ ਸੋਜ਼ ਕਾਰਨ ਲਹੂ ਤਰਲ ਦੇ ਭੰਡਾਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਮਾਹਵਾਰੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਗਰਭ ਦੀ ਸ਼ੱਕ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ; ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੀ ਸ਼ੱਕ ਕਾਰਨ ਸੁਡਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਅਸਮਾ ਏਲ ਦਾਰੀਰ ਨੇ 1979 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੱਚੀ ਦੇ ਗਰਭਧਾਰਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਦਿੱਤੀ; ਜਿਸਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਲੜਕੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਇਆ।
ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੌਰਾਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਜਿਨਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਸੁਖਾਵਾਂਪਣ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਂਝਪਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਐੱਫ. ਜੀ. ਐਮ. ਕਾਰਨ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਅਤੇ ਜਣੇਪੇ ਦੌਰਾਨ ਜਟਿਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤ ਦੀ ਸਹੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਅਲਾਮਤਾਂ ਕਾਰਨ ਜੱਚਾ ਸਹੀ ਪੋਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਲੈ ਪਾਉਂਦੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਦਾ ਸਹੀ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਲੇਬਰ (ਜਣੇਪਾ-ਕਿਰਿਆ) ਦੌਰਾਨ ਸਰਵਾਇਕਲ ਮੁਲਾਂਕਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੱਚਾ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਜਣੇਪਾ-ਪੀੜ ਸਹਿਣੀ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਨਵਜਾਤ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਦਰ ਵੀ ਵਧੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 1,000 ਡਲਿਵਰੀ ਪਿੱਛੇ 10 ਤੋਂ 20 ਬੱਚੇ ਜਿੰਨੇ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਬੁਰਕੀਨਾ ਫਾਸੋ, ਘਾਨਾ, ਕੀਨੀਆ, ਨਾਈਜੀਰੀਆ, ਸੇਨੇਗਲ ਅਤੇ ਸੁਡਾਨ ਦੇ 28 ਪ੍ਰਸੂਤ-ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਡਲਿਵਰੀ ਵਾਲੇ ਵਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ 28, 393 ਔਰਤਾਂ ਉੱਪਰ ਕੀਤੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ’ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਕਾਰਨ ਅਸਪਸ਼ਟ ਸਨ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨਸੀ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਨਾਲੀ ਦੀਆਂ ਲਾਗਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਖਮ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਕਾਰਨ ਜਣੇਪਾ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਕਾਲ-ਵਕਫ਼ਾ ਲੰਮੇਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬੱਚੇ ਦੀ ਜਾਨ ਜਾਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਰੀਰਕ ਅਲਾਮਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਨਸਿਕ ਦੁਰਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਚਿੰਤਾ, ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਉ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਅਧਿਐਨ-ਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਇਹ ਰਾਇ ਹੈ ਕਿ ਅਗਰ ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਵੀਕਾਰਦੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰ ਸ਼ਰਮ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਅੰਦਰ ਔਰਤਾਂ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਵੇਖਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸੁੰਦਰਤਾ, ਪਰੰਪਰਾ, ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। 2013 ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ 12, 671 ਔਰਤਾਂ ਉੱਪਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ 15 ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਮੈਟਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੋਂ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਿਨਸੀ ਇੱਛਾ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸਧਾਰਨ ਨਾਲੋਂ ਦੁੱਗਣੀ ਹੈ ਅਤੇ 52 ਫ਼ੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਜਿਨਸੀ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਨੂੰ ਪੀੜਾਜਨਕ ਸਮਝਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇੱਕ ਸੋਮਾਲੀ ਔਰਤ, ਦਹਾਬੋ ਮੂਸਾ ਨੇ 1988 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ “ਔਰਤ ਦੇ ਤਿੰਨ ਦੁੱਖ" ਵਿੱਚ ਔਰਤ-ਜਣਨ-ਅੰਗਛੇਦਣ ਦੀ ਪੀੜਾਜਨਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੀ ਲੜਕੀ/ਔਰਤ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਪੀੜਾਜਨਕ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਦੋਂ ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਵਿਆਹ ਦੀ ਰਾਤ (ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਦੇ ਜਣਨ-ਅੰਗਾਂ ਦੇ ਟਾਂਕਿਆਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਤੇ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਉਹ ਸਥਿਤੀ ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਬੱਚਾ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਦਹਾਬੋ ਮੂਸਾ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨੋਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦਰਦਮਈ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੇਹੀ ਵਿਡੰਮਨਾ ਹੈ ਕਿ ਇੰਨੀ ਪੀੜਾਜਨਕ ਸਥਿਤੀ ਦੀਆਂ ਗਵਾਹ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਰੋਡ ਓਲਡਫੀਲਡ ਹੈਅਜ਼ ਨੇ 1975 ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਸੂਡਾਨੀ ਮਰਦ ਜੋ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਐੱਫ.ਜੀ. ਐੱਮ. ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗ਼ੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਐੱਫ.ਜੀ. ਐੱਮ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਔਰਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਸਮਾਜਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣਾ, ਧਰਮ-ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਹੋਣਾ, ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ, ਕੁਆਰਾਪਣ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ, ਵਿਆਹ-ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼-ਜਿਨਸੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਸਾਧਨ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਸੂਡਾਨ ਵਿੱਚ 1983 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ 3, 210 ਔਰਤਾਂ ਉੱਪਰ ਕੀਤੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿਰਫ਼ 558 (17.4%) ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਰੁਝਾਨ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੁਡਾਨ ਵਿੱਚ 2010 ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ 42 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਔਰਤਾਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇ ਜਾਣ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ। 2006 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਲੀ, ਗਿਨੀ, ਸੀਅਰਾ ਲਿਓਨ, ਸੋਮਾਲੀਆ, ਗੈਂਬੀਆ ਅਤੇ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਜਤਾਈ, ਜਦਕਿ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਇਰਾਕ ਅਤੇ ਯਮਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਬਹੁਤੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਥਾ ਖਤਮ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਨਸਲੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲਿੰਗ ਭੇਦ ਭਾਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਣ ਵਾਲੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਸੁੰਨਤ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦਬਕਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸੀਅਰਾ ਲਿਓਨ ਦੇ “ਕੋਨੋ” ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਫੂਮਬਾਈ ਅਹਮਦੁ ਨੇ 1992 ਵਿੱਚ ਸੈਂਡਈ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਬਾਲਗ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੁੰਨਤ ਕਰਵਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਮਰਦ-ਕੇਂਦਰਿਤ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁੰਨਤ ਮਾਦਾ-ਕਾਮ-ਵਿਹਾਰ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮਾਲੀ, ਮੌਰੀਤਾਨੀਆ, ਗਿਨੀ ਅਤੇ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ, ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਲੋੜ ਹੈ। ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੂਰਵ-ਇਸਲਾਮਿਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰਥਾ ਇਸਲਾਮ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਉੱਪਰ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ ਜਦਕਿ ਕੁਰਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁਝ ਹਦੀਸਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੀ। 2007 ਵਿੱਚ ਕਾਹਿਰਾ ਵਿੱਚ ਅਲ-ਅਜ਼ਹਰ ਸੁਪਰੀਮ ਕੌਂਸਲ ਆਫ ਇਸਲਾਮਿਕ ਰਿਸਰਚ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦਾ “ਮੁੱਖ ਇਸਲਾਮੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅੰਸ਼ਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਧਾਰ ਨਹੀਂ।”
ਬਾਈਬਲ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਪਰ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਈਸਾਈ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਹੈ। ਯੂਨੀਸੈਫ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ (2013) ਵਿੱਚ 17 ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 15 ਤੋਂ 49 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 10 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਇਸਾਈ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ; ਨਾਈਜੀਰ ਵਿੱਚ 55% ਈਸਾਈ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪਿਆ। ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਯਹੂਦੀ ਸਮੂਹ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਥਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ; ਉਹ ਇਥੋਪੀਆ ਦੇ ‘ਬੀਟਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ’ ਹਨ। ਯਹੂਦੀ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਦੀ ਸੁੰਨਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਗਿਨੀ ਅਤੇ ਮਲੀ ਵਿੱਚ ਐਜੀਮਿਸਟ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।
ਦਸੰਬਰ 1993 ਵਿੱਚ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਖਿਲਾਫ਼ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 2003 ਤੋਂ ਹਰ 6 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉੱਪਰ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਲਈ “ਜ਼ੀਰੋ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦਿਵਸ” ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 2005 ਵਿੱਚ ‘ਯੂਨੈਸਿਫ ਇਨੋਸੈਂਟੀ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ’ ਨੇ ਫਲੋਰੈਂਸ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਰਿਪੋਰਟ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। ਯੂ.ਐੱਨ.ਐੱਫ.ਪੀ.ਏ. ਅਤੇ ਯੂਨੀਸੈਫ ਨੇ 2007 ਵਿੱਚ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 0 ਤੋਂ 15 ਆਯੂ-ਵਰਗ ਵਿੱਚ 40 ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ 2012 ਤਕ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਮਿਥਿਆ। 2008 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੇ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਰਵਾਇਤ ਕਿਹਾ ਅਤੇ 2010 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਦਿੱਤੀ। 2012 ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੇ ਮਤਾ (67/146) ਪਾਸ ਕੀਤਾ, “ਔਰਤਾਂ ਵਿਰੋਧੀ (ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ.) ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ-ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਯਤਨ ਤੇਜ਼ ਕਰਨੇ।”
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ.
ਔਰਤ ਜਣਨ-ਅੰਗਛੇਦਣ (ਐੱਫ ਜੀ ਐੱਮ) ਦੀ ਜ਼ਾਲਮ ਪ੍ਰਥਾ ਕੇਵਲ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਜਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਕਬਾਇਲੀ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਹਾਂਨਗਰ ਮੁਬੰਈ ਵਿੱਚ ਵਸਦੀ ‘ਬੋਹਰਾ’ ਤੇ ‘ਸ਼ੀਆ’ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਵਿੱਚ ਛੇ-ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਬੋਹਰਾ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਵਿੱਚ ਐੱਫ. ਜੀ. ਐੱਮ. ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਪਰ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਉਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ ਉੱਕਾ ਹੀ ਵਰਜਿਤ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਕੁਝ ਔਰਤਾਂ ਜੋ ਬੋਹਰਾ-ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਰਵਾਇਤ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਮਾਸੂਮਾ ਰਣਾਲਵੀ ਨੇ 17 ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਸਮੇਤ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਇੱਕ ਆਨਲਾਈਨ ਪਟੀਸ਼ਨ ਪਾਈ ਹੈ - ਇਹਨਾਂ ਜਾਗਰੁਕ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਖਿਲਾਫ਼ ਡਟਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ “ਹੁਣ ਇਹ ਪੀੜ ਸਹਿਣੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ, ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਜ਼ਾਲਮਾਨਾ ਰਵਾਇਤ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸਾਡਾ ਜਨੂੰਨ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਨਿਡਰ ਹੋ ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ ਲਈ ਡੱਟ ਗਈਆਂ ਹਾਂ।”
ਮਾਸੂਮਾ ਨੂੰ 42 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਅਮਾਨਵੀ ਵਰਤਾਰੇ ਦੇ ਪੀੜਾਜਨਕ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਇੰਨਾ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਦਰਦਨਾਕ ਪਲ ਉਸਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਂਭੇ ਪਏ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਕਹਾਣੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਦੱਸਦੀ ਹੈ, “ਮੇਰੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਆ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਮੈਂਨੂੰ ਬਾਹਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਚਾਕਲੇਟ ਲੈ ਕੇ ਦੇਵੇਗੀ। ਮੈਂ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰ ਪਈ ਤੇ ਉਹ ਮੈਂਨੂੰ ਬੋਹਰੀ ਮੁਹੱਲਾ (ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ) ਦੇ ਇੱਕ ਕਲਸਟਰ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਈ ਜਿੱਥੇ 90% ਬੋਹਰਾ ਕੌਮ ਦੇ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਡੂੰਘੇ ਹਨੇਰੇ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਏ। ਮੈਂਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂਨੂੰ ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰਦੇ ਨੂੰ ਖਿੱਚਿਆ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ ਮੌਜ਼ੂਦ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇੱਕ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਬੱਚੀ ਵਾਂਗ ਲੇਟ ਜਾਵੋ, ਮੇਰੀ ਦਾਦੀ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਫੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਨੇ ਮੇਰੀ ਪੈਂਟ ਖਿੱਚੀ ... ਮੈਂ ਰੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੇਰੀ ਦਾਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰੋ, ਇਹ ਇੱਕ ਪਲ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਮੈਂ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਚੀਕੀ ... ਮੈਂ ਤਿੱਖੀ ਪੀੜ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਉੱਥੇ ਕਾਲਾ ਪਾਊਡਰ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ... ਮੈਂਨੂੰ ਘਰ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਚੀਕੀ ਅਤੇ ਰੋਈ ਅਤੇ ਕੁਰਲਾਈ ...”
ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਤਾਂ ਮਾਸੂਮਾ ਸਮਝ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕੀ ਕਿ ਉਸ ਨਾਲ ਕੀ ਵਾਪਰਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਜਣਨ ਅੰਗ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਜ਼ਾਲਮਾਨਾ ਪ੍ਰਥਾ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਉਹ ਬਹੁਤ ਆਚੰਭਿਤ ਹੋਈ। ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਕੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹੋਰ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਹੋਈ। ਮਾਸੂਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨੌਜਵਾਨ ਪੱਤਰਕਾਰ ਆਰੇਫਾ ਜੋਹਾਰੀ ਦੀ ਵੀ ਇਹੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਇਸ ਅਮਾਨਵੀ ਪ੍ਰਥਾ ਖਿਲਾਫ਼ ਪਟੀਸ਼ਨਰ ਹਨ। ਬੋਹਰਾ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ ਦੋ ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਜਿਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੀੜਾਜਨਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕੁਪ੍ਰਥਾ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੜ ਰਹੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੀੜਤਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸਵਾਲ ਕਿ ‘ਨੌਜਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਅਸਾਨ ਹੈ ਪਰ ਅਮਾਨਵੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਅਸਾਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੈ’, ਸਭਿਅਕ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਚਿੜਾਉਂਦਾ ਹੈ।
*****
(ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।)
(1548)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.om)