“ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ ਦਾ ਇਤਫ਼ਾਕ ਇੰਜ ਬਣਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ...”
(12 ਦਸੰਬਰ 2019)
ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਦੋਸਤ ਅਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਭਣਾ ਵੀ ਪੈਂਦਾ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਣਾ ਵੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਸਿਆਣਿਆਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਮੁਤਾਬਿਕ ਬਿਲਕੁਲ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਬਣਕੇ ਰਹੀਏ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖੀਏ। ਅਜਿਹੇ ਦੋਸਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੇਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਰਮ ਮਿੱਤਰ ਤੇ ਮੇਰੇ ਸਰਨਾਮੀਏ ਸ਼ੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਵੀ ਇੱਕ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਤੁਰ ਜਾਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤਾਂ ਮੈਂਨੂੰ ਸਿਰ ਤੋਂ ਪੈਰਾਂ ਤੱਕ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਮੌਤ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦੋ ਵੱਡੇ ਸੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਤਦ ਵੀ ਅਜੇ ਤੱਕ ਦਿਲ ਮੰਨਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮੇਰਾ ਯਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਸਤੇ ਵਿਛੋੜਾ ਪਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭੁੱਲਰ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੀ, ਸੱਚ ਲਿਖਣਾ ਉਸ ਦਾ ਖਾਸਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 1981-1982 ਵਿੱਚ ਲੱਗਭਗ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਪਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਭੁੱਲਰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਛਪਦਾ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਕਾਲੀ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ ਦੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਸ਼ੈਕਸ਼ਨ ਦੀ ਸਬ ਐਡੀਟਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚਲੰਤ ਮਸਲਿਆਂ ਉੱਤੇ ਅਖਬਾਰ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਸਫੇ ਵਾਸਤੇ ਲੇਖ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਬਾਦ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਆਰਟੀਕਲ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ, ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ, ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਵੀ ਛਾਇਆ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ।
ਸਾਡੇ ਦੋਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਜੋ ਸਾਂਝੀ ਸੀ, ਉਹ ਇਹ ਸੀ, ਅਸੀਂ ਚਲੰਤ ਮਸਲਿਆਂ ਉੱਤੇ ਲਿਖਦੇ ਸਾਂ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਲਿਖਤਾਂ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਤੱਥ ਮੂਲਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਲਗਾਤਾਰ ਛਪਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਵੀ ਬਣ ਗਈ। ਪਰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਦਾ ਘਚੋਲਾ ਪੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਕੋਈ ਅਖਬਾਰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦਾ ਆਰਟੀਕਲ ਸ਼ੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਛਾਪ ਦਿੰਦਾ ਤੇ ਕੋਈ ਸ਼ੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਦਾ ਲੇਖ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ। ਸਾਡੇ ਦੋਹਾਂ ਵਾਸਤੇ ਇਹ ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਉਂਜ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਾਡੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ ਦਾ ਇਤਫ਼ਾਕ ਇੰਜ ਬਣਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਕਾਲੀ ਪੱਤਰਕਾ ਦੇ ਦਫਤਰ ਇੱਕ ਸ਼ਖਸ ਦਾ ਫ਼ੋਨ ਆਇਆ। ਫੋਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਹਿੰਦਾ, “ਮੈਂ ਸ਼ੰਗਾਰਾ ਭੁੱਲਰ ਬੋਲਦਾਂ, ਮੇਰੀ ਸੋਢੀ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਾ?” ਤੇ ਅੱਗੋਂ ਫੋਨ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਸੋਢੀ ਸਾਹਿਬ ਤਾਂ ਅਜੇ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਆਏ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਮੈਂ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਬੋਲਦਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਕੰਮ ਦੱਸੋ, ਜੇਕਰ ਮੇਰੇ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਜੋ ਵੀ ਤੁਹਾਡਾ ਸੁਨੇਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਸੋਢੀ ਸਾਹਿਬ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਫੇਰ ਵੀ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤਾਂ ਦੋ ਕੁ ਘੰਟੇ ਬਾਦ ਦੁਬਾਰਾ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਸੋਢੀ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਲੈਣਾ।”
“ਢਿੱਲੋਂ ਸਾਹਿਬ, ਚੰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੁਸੀਂ ਮਿਲ ਗਏ, ਉਂਜ ਮੈਂਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਤਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਅਕਾਲੀ ਪੱਤਰਕਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਯਾਰ! ਆਪਣੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਬੜਾ ਰਾਮ ਰੌਲਾ ਜਿਹਾ ਪਈ ਜਾਂਦਾ, ਚੰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੂੰ ਮਿਲ ਗਿਆ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹੀ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਕੱਲ੍ਹ ਵਾਲੇ ਤੁਹਾਡੇ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਆਰਟੀਕਲ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਛਾਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪੈਸੇ ਤਾਂ ਅਖਬਾਰ ਨੇ ਦੇਣੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ, ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਨਾਮ ਤਾਂ ਸਹੀ ਛਾਪ ਦਿਆ ਕਰਨ?” ਭੁੱਲਰ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਇੱਕੋ ਸਾਹੇ ਹੀ ਕਹਿ ਗਿਆ।
ਚਲੋ ਖੈਰ, ਮੈਂ ਉਸ ਤੋਂ ਅਖਬਾਰ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ, ਅਖਬਾਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ ਰਤਨੇਸ਼ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਤੱਕ ਸੁਨੇਹਾ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭੁੱਲਰ ਸਾਹਿਬ, ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮ ਗਲਤ ਛਪ ਜਾਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋ ਗਈ।
ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਮੇਲ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਲੰਮਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਲਿਆ ਜੋ 1996 ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਯੂ ਕੇ ਆਉਣ ਤੋ ਬਾਦ ਕੁਝ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਰੁਕ ਗਿਆ ਤੇ 2008 ਤੋਂ ਬਾਦ ਉਸ ਵੇਲੇ ਫੇਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਨਿਰੰਤਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਭੁੱਲਰ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕੀ ਤੋਂ ਤੁਰ ਕੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਗਰਣ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।
2017 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੰਜਾਬ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜਾਗਰਣ ਦੇ ਦਫਤਰ ਮਿਲਿਆ। ਉੱਥੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਹਲੀ ਵੀ ਹਾਜ਼ਰ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਤਾਜ਼ਾ ਕੀਤੀਆਂ। ਭੁੱਲਰ ਨੇ ਯੂਕੇ ਤੋਂ ਜਾਗਰਣ ਦੀ ਕਵਰੇਜ ਕਰਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਂ ਹੋਰ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਪਤਾਹਿਕ ਜਾਂ ਪੰਦਰਾਂ ਰੋਜ਼ਾ ਖਬਰਨਾਮਾ ਭੇਜਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਖਬਰਨਾਮਾ ਭੇਜਦਾ ਵੀ ਰਿਹਾ।
ਜਾਗਰਣ ਤੋਂ ਬਾਦ ਭੁੱਲਰ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਫੋਨ ਉੱਤੇ ਸੰਪਰਕ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਲ ਹੋਈ, ਕਹਿੰਦਾ ਢਿੱਲੋਂ, ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਕਦ ਆਉਣਾ, ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਹੋ ਗਈ ਮਿਲਿਆਂ ਤੇ ਦਿਲ ਵੀ ਬੜਾ ਕਰਦਾ। ਅੱਗੋਂ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਭੁੱਲਰ ਸਾਹਿਬ, ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਗੇੜਾ ਮਾਰਾਂਗਾ, ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਬੈਠਾਂਗੇ ਤੇ ਢੇਰ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂਬਾਤਾਂ ਕਰਾਂਗੇ।
ਪਰ ਇਹ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਮੇਲਾ ਹੋਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਅੱਜ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਏ ਰਾਹੀਂ ਭੁੱਲਰ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਦੀ ਖਬਰ ਪੜ੍ਹਕੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠੋਂ ਮਿੱਟੀ ਨਿਕਲ ਗਈ। ਦਿਮਾਗ ਸੁੰਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਬਹੁਤ ਗਹਿਰਾ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ ਉਸ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ। ਭੁੱਲਰ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਸੀ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਆਹਲਾ ਦਰਜੇ ਦਾ ਇਨਸਾਨ ਵੀ ਸੀ। ਅਪਣੱਤ ਅਤੇ ਰੂਹ ਦੇ ਮੋਹ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਕਲਮ ਦੇ ਧਨੀ ਇਸ ਸ਼ਖਸ ਦਾ ਚਲਾਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸੱਚੀ ਸੁੱਚੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਾਸਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਨਾ ਪੂਰਾ ਹੋ ਸਕਣ ਵਾਲਾ ਘਾਟਾ ਹੈ। ਭੁੱਲਰ, ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਮਾਣ ਸੀ, ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਉਹ ਬੇਸ਼ਕ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਪਾ ਕੇ ਨਵੇਂ ਦਿਸਹੱਦੇ ਉਹ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਮਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਪਰੇਰਣਾ ਸਰੋਤ ਹੋਣਗੇ।
ਭੁੱਲਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਦਾ ਮੈਂਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਤੇ ਅਫਸੋਸ ਹੈ। ਇਸ ਦੁੱਖ ਦੀ ਘੜੀ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਗਮਗੀਨ ਹਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਦੁੱਖ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਰੀਕ ਹਾਂ।
*****
